تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 تا 5 جلسه 5
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای مُتَّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 تا 5 جلسه 5
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای مُتَّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 تا 5 جلسه 4
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای مُتَّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 و 5 جلسه 3
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای متّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 و 5 جلسه 2
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای متّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 1 تا 5 جلسه 1
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
41 جلسه شرح ویژگیهای متّقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 20
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 19
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 18
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 17
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 16
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 15
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 14
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 13
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
پژوهش های تفسیری آیه 48 سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 12
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 11
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
پژوهش های تفسیری آیه 47 سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
موضوع : یاد آوری نعمت های الهی
--------------------------------
47. یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ
اى بنى اسرائیل (فرزندان یعقوب) ! نعمت مرا که بر شما ارزانى داشتم به یاد آورید، و اینکه من شما را بر جهانیان برترى بخشیدم.
نکته ها و اشاره ها :
1) نکته اوّل
این آیه نیز مانند آیه ى چهلم سوره ى بقره نعمتهاى الهى را به بنى اسرائیل یادآورى مى کند ؛ چرا که یادآوردن نعمتها موجب شکرگزارى و افزایش نعمت مى شود ، اما فراموشى نعمتهاى الهى زمینه ساز ناسپاسى و از دست دادن نعمتهاست.
شکر نعمت نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند
2) نکته دوّم
خداى متعال نعمتهاى فراوانى به قوم بنى اسرائیل عطا کرد؛ به آنان نعمت بزرگ نبوّت داد، سپس از چنگ فرعونیان نجاتشان داد و از رود بزرگ نیل گذراند و غذاهاى نیکو به آنان بخشید و در نهایت، بر فلسطین مسلّط ساخت.
3) نکته سوّم
یکى از نعمتهاى الهى به بنى اسرائیل آن بود که آنان را بر معاصرانشان برترى بخشید و بر فرعونیان و کافران مسلّط ساخت. قرآن این گذشته ى افتخار آمیز را به یادشان مى آورد تا سپاسگزار این نعمت الهى باشند.
البته منظور از برترى بنى اسرائیل بر جهانیان، برترى آنان بر جهانیان عصر خویش بوده، چرا که بعد از ظهور اسلام، دین یهود نسخ شد وخداى متعال مسلمانان را بهترین امت قرار داد. «1»
4) نکته چهارم
برترى بنى اسرائیل بر اقوام عصر خویش، بدون دلیل وحکمت نبوده است. از آنجا که بسیارى از این قوم، در آن عصر، با ایمان و پیرو پیامبران الهى بودند، به طور نسبى از اقوام دیگر برتر بودند و از این رو، خدا آنان را بر کافران و مستکبران پیروز ساخت، ولى هنگامى که روش خویش را تغییر دادند و ستمکارى کردند، خدا آنان را خوار ساخت.
آموزه ها و پیام ها :
1) به یاد نعمتهاى الهى باشید (و سپاس آنها را به جا آورید تا نعمت شما افزون شود).
2) پاسداشت نعمتهاى الهى، وظیفه ى همگانى است.
3) برخى نعمتهاى تاریخى را به مردم یادآورى کنید تا با گذشته ى افتخارآمیز خود آشنا شوند.
4) برترى شما بر اقوام دیگر به دست خداست.
تفسیر قرآن مهر، ج1، ص: 257
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 10
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 9
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 8
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 7
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 6
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 5
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 4
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 3
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 2
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
پژوهش های تفسیری آیه 45|46 سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
موضوع : راهکارهای امداد جویی و استقامت ورزی و صفات راهبردی فروتنان
--------------------------------
45. وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ
و بوسیله شکیبایى و نماز یارى جویید؛ در حالى که مسلماً این (کار) جز بر فروتنان، گران است.
46. الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَیْهِ راجِعُونَ
(همان) کسانى که مى دانند که آنان پروردگارشان را ملاقات مى کنند، و اینکه آنان فقط به سوى او باز مىگردند.
نکته ها و اشاره ها :
1) نکته اوّل
این آیات و سفارش هاى آن در مورد بنى اسرائیل است، اما در حقیقت قوانین و سفارش هایى براى کل بشریت است و بیان آنها در قرآن نوعى تأکید بر آنهاست.
2) نکته دوّم
هر انسانى دوست دارد امدادگرى داشته باشد که با کمک او بر سختىها پیروز شود. در این آیات، صبر و نماز، امدادگران زندگى بشر معرفى شدند.
3) نکته سوّم
صبر، حالت استقامت و ایستادگى در برابر مشکلات درونى و برونى است؛ یعنى انسان باید در برابر میل به گناه و هوسهاى نفسانى و شیطانى، دشمنان خارجى و مصیبتها و سختىهاى زندگى استقامت ورزد تا پیروزى از راه برسد.
تیغ حلم از تیغ آهن تیزتر
بل ز صد لشکر ظفرانگیزتر
4) نکته چهارم
نماز و نیایش، راه پیوند انسان با خداست؛ یعنى انسان را به منبع بىکران قدرت الهى وصل مى کند و نیرویى معنوى و روحى به او مى بخشد تا در برابر مشکلات ایستادگى کند و یکى از راههاى مقابله با فشارهاى روانى و مشکلات است.
5) نکته پنجم
حکایت شده که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله هر گاه با مشکلى روبهرو مىشد که او را ناراحت مىکرد، از نماز و روزه مدد مى گرفت. «1»
و نیز حکایت شده که امام على علیه السلام در هنگام مشکلات نماز مىگزارد و آیهى فوق را مى خواند. «2»
و از امام صادق علیه السلام نیز حکایت شده که فرمودند:
هر گاه با اندوهى از غمهاى دنیوى روبه رو مىشوید، وضو بگیرید، به مسجد بروید، نماز بخوانید و دعا کنید؛ چرا که خدا فرموده است: از صبر و نماز کمک بجویید. «3»
_____________________
(1). مجمع البیان، ذیل آیه
(2). تفسیر نمونه، ج 1، ص 219
(3). مجمع البیان، ذیل آیه
6) نکته ششم
در برخى احادیث از امام صادق علیه السلام حکایت شده که مقصود از صبر، روزه است و برخى مفسران گفته اند که منظور از «صلوة» در این آیه، نمازهاى پنجگانه و نمازهاى مستحبى و نیز صلوات بر محمد و آل محمد است. «1»
البته روشن است که این موارد مصادیق صبر و صلوةاند و معنا در این موارد منحصر نمىشود.
7) نکته هفتم
عوامل سستى در نماز:
این سستى ما در امور دینى معلوم مى شود براى چیست. براى آن است که ایمان به غیب نداریم و پایه ى یقین و اطمینان سست است و وعده ى خدا و انبیا را به جان و دل قبول نکردیم ... «2»
مبادا در امر دیانت و خصوصاً این نمازهاى پنجگانه، تهاون (سستى) کنى و آنها را سست شمارى! خدا مىداند که انبیا و اولیا و ائمهى هدى علیهم السلام از کمال شفقت بر بندگان خدا اینقدر ترغیب و تخدیر (هشدار) نمودند و الّا ایمان ما نفعى به آنها نرساند و از اعمال ما سودى نبرند.
8) نکته هشتم
نماز و روزه براى افراد بى ایمان و متکبّر سخت و گران است، اما انسانهاى فروتن مؤمن از نماز لذّت مى برند و آن را دوست دارند؛ چرا که نماز و روزه و صبر در راه خدا را ذخیره اى براى روز رستاخیز خویش مى دانند، در روزى که در محضر الهى حاضر مى شوند و او را ملاقات مىکنند.
این نکته اى راهبردى است که خشوع و فروتنى، نماز و عبادت را براى انسان آسان و لذت بخش مى سازد.
_______________________
(1). تفسیر صافى، ج 1، ص 126
(2). امام خمینى، چهل حدیث، ص 421
9) نکته نهم
در این آیات دو صفت راهبردى براى فروتنان بیان شده است:
الف) آنان مىدانند «1» که پروردگارشان را ملاقات خواهند کرد؛ از این رو احساس مسئولیت کرده، فروتن مىشوند و خود را براى آن روز آماده مىکنند و توشههاى معنوى مىاندوزند.
ب) آنان مىدانند که در حال حرکت و سیر به سوى خدا هستند؛ از این رو در راه خدا و نیکوکارى و انجام عبادات استقامت مىورزند تا مایهى رشد و پیش رفت آنان در مسیر تکاملى به سوى خدا شود.
10) نکته دهم
با توجه اینکه خدا جسمانى نیست ملاقات حسّى با او معنا ندارد پس مقصود از «لقاءاللَّه» و ملاقات با او چیست؟
مفسران قرآن در مورد «لقاء اللَّه» چند تفسیر ارائه کردهاند:
الف) منظور از آن، حضور در صحنهى رستاخیز و مشاهدهى آثار قدرت او و پاداشها و کیفرهاى قیامت است، همانطور که در برخى احادیث نیز به این معنا اشاره شده است. «2»
ب) مقصود از ملاقات خدا، همان شهود باطنى و قلبى است؛ یعنى ممکن است انسان به جایى برسد که با چشم دل خدا را ببیند. «3» همانطور که حکایت شده:
شخصى از امام على علیه السلام پرسید: آیا پروردگارت را دیده اى؟ امام پاسخ داد: آیا چیزى را که نمى بینم پرستش کنم؟! (سپس اضافه کرد) چشمهاى ظاهرى او را علنى مشاهده نمىکنند ولى دلها با حقیقت ایمان او را درک مىکنند. «4»
البته مانعى ندارد که هر دو تفسیر در مورد معناى «لقاءاللَّه» صحیح باشد.
__________________________________________________
(1). واژه ى «ظنّ» اگر با «انّ» استعمال شود به معناى علم است (المفردات فى غریبالقرآن، مادهى «ظن») و در برخى از احادیث نیز از امام على علیه السلام حکایت شده که منظور از «ظن» در اینجا یقین است (تفسیر صافى، ج 1، ص 126)
(2). تفسیر صافى، ج 1، ص 126
(3). تفسیر نمونه، ج 1، ص 217
(4). نهجالبلاغه، کلام 179
آموزه ها و پیام ها :
1) استقامت ورزى و پیوند با خدا یارى گر بشر است.
2) معادباورى زمینه ساز فروتنى است.
3) مؤمن فروتن شوید تا انجام عبادات و تحمّل مشکلات براى شما آسان شود.
تفسیر قرآن مهر، ج1، ص: 256
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 6 و 7 جلسه 1
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
20 جلسه شرح ویژگیهای کافران
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 72
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 71
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 70
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------
پژوهش های تفسیری آیه 44 سوره بقره
تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان
موضوع : سرزنش گویندگان بدون عمل به خاطر خردورزی نکردن
--------------------------------
44. أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ
آیا مردم را به نیکى فرمان مىدهید، و خودتان را فراموش مىکنید، در حالى که شما کتابِ (خدا) را مىخوانید؟! پس آیا خردورزى نمى کنید؟!
نکته ها و اشاره ها :
1) نکته اوّل
برخى مفسران حکایت کردهاند که دانشمندان یهود، قبل از بعثت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله به مردم بشارت ظهور او را مى دادند و آنان را به ایمان به وى فرا مىخواندند، ولى بعد از ظهور پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله خودشان به وى ایمان نیاوردند «1» و آیه ى فوق کار آنان را سرزنش کرد.
2) نکته دوّم
این آیه خطاب به بنىاسرائیل و براى سرزنش عالمان بدون عمل یهود است، اما این سرزنش مخصوص آنان نیست و شامل همهى عالمان بدون عمل در طول تاریخ مىشود که مردم را به کارهاى نیک و اداى امانت دعوت مىکنند ولى خود اهل عمل به آنها نیستند. این آیهدرس عبرتى براى مبلغان مذهبى است که خود پیشگام عمل به دستورات خویش باشند.
سعدیا گرچه سخنگو و مصالحگویى
زعمل کار برآید به سخنرانى نیست
3) نکته سوّم
ممکن است این آیهبه یک نکتهى روانشناختى اشاره داشته باشد و آن این که انسان ممکن است در سخنرانى و موعظه، بیشتر به دیگران توجه کند و دچار خودفراموشى شود؛ و این هشدارى جدى است و راه درمان آن خردورزى است. (آ)
4) نکته چهارم
در احادیث اسلامى نیز از امام صادق علیه السلام حکایت شده:
مردم را با اعمالتان (به سوى دین) فرا خوانید نه با زبانهایتان. «1»
بزرگى سراسر به گفتار نیست دو صد گفته چون نیم کردار نیست
اگر کسى دیگران را با زبان به شایسته کارى فرا خواند و اعمالش خلاف آن باشد ، تأثیر چندانى نداشته، حتى گاهى تأثیر منفى دارد.
در حدیثى دیگر از امام صادق علیه السلام حکایت شده:
از کسانى که عذابشان در روز رستاخیز شدیدتر است کسى است که به عدالت سخن گوید و خلاف آن عمل کند. «2»
برخى مفسران از امام على علیه السلام حکایت کرده اند که «آیه ى فوق در مورد خطیبان و داستانسرایان است.» «3» البته روشن است که اینگونه احادیث مصادیق بارز آیه را بیان مى کنند، ولى منحصر به این افراد نیستند.
5) نکته پنجم
در این آیهبراى سرزنش گفتار بدون عمل به دو مطلب استناد شده است:
الف) بنى اسرائیل اهل کتاب بودند و تورات را مىخواندند و از آن پیروى مىکردند و چنین افرادى نباید گفتار بدون عمل داشته باشند؛ یعنى پیام کتابهاى الهى و لازمهى خواندن و پیروى از آنها آن است که انسان خود به آنچه مى گوید عمل کند.
ب) لازمه ى خردورزى و تفکر آن است که انسان خود به آنچه مى گوید عمل کند؛ پس گفتار بدون عمل نتیجه ى بى خردى است. عقل انسان حکم مى کند که انسان خود در عمل به سفارش هاى خوب خود پیش گام باشد و اگر بد است آن را بر زبان جارى نسازد.
عالمى را که گفتار باشد و بس هر چه گوید نگیرد اندر کس
عالم آن کس بود که بد نکند نه بگوید به خلق و خود نکند
__________________________________________________
(1). سفینة البحار، ماده ى «عمل». «کونوا دعاة الناس باعمالکم و لاتکونوا دعاة بالسنتکم»
(2). نورالثقلین، ج 1، ص 75. «من اشد الناس عذاباً یوم القیامه من وصف عدلًا و عمِل بغیره»
(3). تفسیر صافى، ج 1، ص 125
آموزه ها و پیام ها :
1) گویندگان بدون عمل مستحق سرزنش اند.
2) حکم عقل و نقل آن است که انسان پیشگام عمل به سخنان خود باشد.
3) الگوى عملى سخنان خویش باشید.
تفسیر قرآن مهر، ج1، ص: 252
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 69
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 68
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 8 تا 20 جلسه 67
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
72 جلسه شرح ویژگیهای منافقین
--------------------------------