پژوهش های تفسیری رضوان سیمای سوره مبارکه حمد

  پژوهش های تفسیری سیمای سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سیمای سوره مبارکه حمد

--------------------------------

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏

به نام خداى گسترده‏ مهر مهرورز

1)  شمارگان :

• سوره ‏ى حمد در مکه نازل شد و داراى 7 آیه، 29 کلمه و 142 حرف است و در ترتیب فعلى قرآن، اولین سوره‏ به شمار مى ‏آید.

2)  نام‏ها :

• نام‏ هاى این سوره‏ عبارت‏ند از : فاتحة الکتاب ، حمد، وافیه، شکر، سبع المثانى، نور، امّ ‏الکتاب، اساس، کافیه، الکَنز، امّ القرآن، مناجات، شفاء، دعاء، صلوة.
• این سوره ‏را «فاتحة الکتاب»، به معناى «گشاینده ‏ى قرآن» نامیده ‏اند؛ زیرا آغازگر قرآن است؛ و به خاطر حمد و ستایش خدا در این سوره‏ و نیز عبارت «الحمدللَّه» که در آیه ‏ى اول آن آمده، «حمد» نامیده شده است.

3)  فضایل  :

• در مورد فضیلت قرائت سوره‏ ى حمد، از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله حکایت شده که: هر مسلمانى سوره ‏ى حمد را بخواند، پاداش او به اندازه‏ ى کسى است که دو سوم قرآن را خوانده باشد.^[1]

4)  تذکّر :

• شاید تعبیر «دو سوم قرآن» به خاطر آن است که در سوره ‏ى حمد، به مباحث عمده‏ ى قرآن، مثل اصول دین، اشاره شده، ولى احکام بیان نشده است.

5)  ویژگى‏ها :

• همه‏ ى سوره ‏هاى قرآن سخن خداست و خطاب آن به طور معمول به مردم است، اما آهنگ این سوره، از زبان مردم و خطاب به خداست؛ یعنى قرآن کریم در این سوره ‏شیوه ‏ى مناجات و سخن گفتن با خدا را به مردم آموزش داده است.

6)  اهداف:

• مقاصد و اهداف کلى سوره‏ ى حمد عبارت‏اند از:
  • 1) بیان اصول اساسى دین، یعنى توحید، نبوت و معاد؛
  • 2) بیان نیاز و عشق و دعا؛ اول این سوره‏ ستایش، وسط آن اخلاص و پایانش نیایش بى‏واسطه با خدا، و نوعى آموزش سخن گفتن مستقیم با اوست.

7)  محورها و آموزه‏ ها:

• مهم‏ترین آموزه ‏هاى این سوره‏ عبارت‏ند از:
  • 1. توحید در عبادت و اطاعت‏
    • (إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعِینُ).
  • 2. در خواست راه‏نمایى به راه راستِ پیشوایان حق‏
    • (اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ).
  • 3. توجه به معاد و حاکمیت مطلق خدا در رستاخیز
    • (مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ).
  • 4. نعمت‏ها و تربیت همه ‏ى موجودات، از ذات مقدس خدا سرچشمه مى‏گیرد
    • (رَبِّ الْعالَمِینَ).
  • 5. تأکید بر رحمت و رحمانیت خدا، بخشندگى و بخشایشگرى او به عنوان اساس خلقت، تربیت و حاکمیت پروردگار
    • (الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ).
  • 6. در این سوره ‏خط مستقیم از خط غضب شدگان و گمراهان جدا شده است.

 

• سوره‏ ى حمد، هم‏چون سوره ‏هاى دیگر قرآن، با نام خدا و یاد مهر او آغاز

تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 125

 

---

[1] . البرهان فى تفسیر القرآن ج 1، ص 42 و مجمع البیان، ذیل سوره‏ ى حمد

 

 

موزیک پلیر