پژوهش های تفسیری آیه هشتم سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه هشتم سوره مبارکه بقره  

--------------------------------

قرآن کریم در آیه ى هشتم سوره ‏ى بقره به‏ دو گانگى دل و زبان منافقان‏ اشاره مى ‏کند و مى ‏فرماید:

 8 . وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِینَ‏

و برخى از مردم کسانى هستند که مى‏گویند: «به خدا و به روز بازپسین ایمان آورده‏ایم.» در حالى که آنان مؤمن نیستند.

نکته ‏ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اول 

•  در اولین آیات‏ سوره ‏ى بقره ، دو خطّ مؤمنانِ پارسا و کافران لجوج ترسیم شد و در این آیه ‏و آیات بعد، خطّ منافقان ترسیم مى‏ شود تا هر کس بتواند راه خود را آگاهانه انتخاب کند.

2) نکته دوّم

• در یک مقطع تاریخى از اسلام و به ویژه در مدینه که مسلمانان قدرت یافتند، گروهى پیدا شده بودند که نه با اخلاص ایمان مى ‏آوردند و نه قدرت و جرأت مخالفت داشتند، و از این رو، ظاهراً مسلمان مى‏ شدند، امّا در باطن کافر بودند.

3) نکته سوّم

• منافقان افرادى دو چهره بودند که با نفوذ در میان صفوف مسلمانان خطر بزرگى براى اسلام به شمار مى ‏آمدند؛ از این رو قرآن با این پدیده ‏ى شوم برخورد مى‏ کند و نشانه‏ هاى منافقان را به دقت برمى‏ شمارد تا در طول تاریخ و در هر عصر شناخته شوند و نقشه‏ ى شوم آنها خنثى گردد.

4) نکته چهارم

•  رابطه‏ ى تمدن و نفاق :
• انسان هر چه از نظر تمدن پیش مى ‏رود، قدرت نفاق بیش‏ترى مى ‏یابد؛ پس هزار سال قبل یک صدم نفاق بشر امروز را نداشته است. بسیارى از الفاظى که امروز رایج است الفاظ منافقانه است؛ مثل کلمه‏ ى «استعمار».^[1]
• استعمار، در اصل به معناى آبادانى زمین است ولى به معناى تسلط بر ملت‏ها به کار مى ‏رود و نیز واژه ‏هاى «دفاع از حقوق بشر  ، آزادى  ، دموکراسى و ...» گاهى منافقانه به کار مى ‏روند.

5) نکته پنجم

• ایمان امرى قلبى است و مرحله ‏اى بالاتر از اسلام است. اسلام همان شهادت به یگانگى خدا و نبوت پیامبر صلى الله علیه و آله است، امّا در مرحله‏ ى ایمان ، شخص عملًا از دستورات خدا و پیامبر صلى الله علیه و آله پیروى مى ‏کند.^[2]

6) نکته ششم

• چهره ‏اى دیگر از نفاق:
• بدان اى عزیز! که یکى از مراتب نفاق و دورویى و دو زبانى، نفاق با خداوند متعال و دورویى کردن با مالک الملوک و ولىّ النعم (صاحب نعمت‏ها) است که ما در این عالم مبتلاى به آن هستیم و ازآن غافلیم، ....
• این دو رویى چنان است که من و تو در تمام مدّت عمر، اظهار کلمه‏ ى توحید و دعوى اسلام و ایمان، بلکه محبت و محبوبیّت مى‏ کنیم ....
• اى مدّعى ایمان و خضوع قلب! اگر قلبت موافق با ظاهرت است و باطنت موافق با دعوایت است، چه شده است که براى اهل دنیا این‏قدر قلبت خاضع است؟ چرا پرستش آنها را مى‏ کنى؟ جز این است که آنها را مؤثر در این عالم مى‏ دانى و اراده ‏ى آنها را نافذ و زر و زور را مؤثر مى‏ دانى؟ چیزى را که کار کن در این عالَم نمى ‏دانى، اراده‏ ى حقّ تعالاست .... پس تو نیز از زمره‏ ى مؤمنانْ خارج و در سلک منافقان و دو زبانان محشورى.^[3]

آموزه ‏ها و پیام‏ها :

• 1. منافقان دو چهره ‏اند و زبان و دل آنها یکسان نیست.
• 2. منافقان را از دورنگى آنان بشناسید.
• 3. مواظب خطر نفاق در جامعه باشید؛ که هر کسى در جامعه ‏ى اسلامى، خودى به شمار نمى‏ آید.

 

---

[1] . آشنایى با قرآن، ج 2، ص 82

[2] . در این مورد ذیل آیه ‏ى 14، سوره ‏ى حجرات، مطالبى بیان خواهیم کرد

[3] . امام خمینى ، چهل حدیث، ص 137- 139

 

تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 176