پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

سلسله تفاسیر حجت الاسلام و المسلمین رضوانی حوزه علمیه اصفهان مدرسه صدر بازار

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

سلسله تفاسیر حجت الاسلام و المسلمین رضوانی حوزه علمیه اصفهان مدرسه صدر بازار

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

بخش های مختلف پایگاه رضوان

http://bayanbox.ir/view/1362245836429681364/negar.jpg

https://trezvan.ir/tools/shop/mahsol/rezvan%20(32).jpg

http://bayanbox.ir/view/1309876882160502091/hadis2.jpg

http://bayanbox.ir/view/3212576473598921280/momenoon2.jpg

http://bayanbox.ir/view/6101283859816078020/goftarha2.jpg

https://bayanbox.ir/view/6437954910246294839/003.jpg

https://bayanbox.ir/view/3257452292458731752/001.jpg

https://bayanbox.ir/view/9113079035818101705/002.jpg

https://bayanbox.ir/view/6438074236879463477/004.jpg

http://bayanbox.ir/view/675798783622752857/noor.jpg

http://bayanbox.ir/view/1844041631931456962/003.jpg

http://bayanbox.ir/view/4577291091479109840/soroosh.jpg

طبقه بندی موضوعی
آخرین مطالب
آخرین نظرات
خطبه متقین در تفسیر رضوان

پژوهش های تفسیری آیه دوم سوره مبارکه بقره  

----------------http://bayanbox.ir/view/7348000871258179768/hadith-line.png----------------

 

قرآن کریم در دوّمین آیه‏ ى سوره‏ ى حمد به‏ ستایش خدا و صفت پروردگارى او اشاره مى‏ کند و مى‏ فرماید:

2. الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏

ستایش مخصوص خدایى است که پروردگار جهانیان است.

نکته ‏ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اول 

«حمد» به معناى ستایش کردن در برابر کار یا صفت نیکِ آگاهانه و اختیارى است.[1] واژه ‏ى‏ «الْحَمْدُ» اشاره دارد که اصل حمد و ستایش مخصوص خداست؛[2] چرا که خدا سرچشمه‏ ى همه‏ ى نعمت‏ها و مواهب و هدایت‏هاست، پس ستایش هر زیبایى و شکر هر نعمتى، در حقیقت ستایش خداست.

مادح خورشید و مدّاحِ خود است‏

2) نکته دوّم

«رَبِّ» در اصل به معناى صاحب و مالک شئ است که به تربیت و اصلاح آن مى ‏پردازد؛ از این رو در فارسى به «پروردگار» ترجمه مى‏شود. برخى مفسران نیز آن را به «شخص بزرگى که فرمانش اطاعت مى‏ شود» معنا کرده ‏اند.[3]

3) نکته سوّم

در مورد واژه‏ ى «عالمین» مفسران قرآن دو دیدگاه دارند:

دیدگاه اول

برخى بر آن‏اند که این واژه، جمع «عالَم» است؛ یعنى مجموعه‏ اى از موجودات مختلف که داراى صفات یا زمان و مکان مشترک هستند.

پس «عالمین» به مجموعه ‏هاى جهانى، مثل عالم گیاهان، عالم حیوانات و عالم انسان‏ها اشاره دارد؛[4] هم‏چنان که از امام على علیه السلام در تفسیر آیه‏ ى فوق حکایت شده است.[5]

دیدگاه دوم

برخى دیگر از مفسران برآن‏اند که «عالمین» به معناى «جهانیان» است؛ چرا که این واژه براى صاحبان عقل به کار مى‏ رود؛[6] همان طور که در حدیثى از امام صادق علیه السلام نیز این معنا حکایت شده است.[7]

اما با توجه به این که واژه‏ ى «عالمین» در قرآن به هر دو معناى «انسان‏ها» و «کل موجودات» به کار رفته است،[8] مانعى ندارد که مقصود آیه‏ ى فوق هر دو معنا باشد،[9] هر چند معناى دوم مى ‏تواند مصداقى از معناى اول باشد؛ یعنى خدا پرورش‏ دهنده‏ ى کل موجودات، از جمله انسان‏هاست.

4) نکته چهارم

تعبیر «رَبِّ الْعالَمِینَ» در حقیقت دلیلى است براى‏ «الْحَمْدُ لِلَّهِ»، یعنى‏ همه‏ ى ستایش‏ها مخصوص خداست؛ چون پرورش دهنده ‏ى جهانیان است و همه‏ ى نیکى‏ ها و تکامل‏ ها از اوست.

حمدشان چون حمد گلشن از بهار

 

 

صد نشانى دارد و صد گیر و دار    

(مولوى)

5) نکته پنجم

خدا موجودات و انسان‏ها را، از دو طریق پرورش مى‏دهد:

الف) پرورش تکوینى ، که همه‏ ى گیاهان و حیوانات و انسان‏ها را به رشد ره‏نمود مى ‏شود.

ب) پرورش و هدایت تشریعى که با وحى و توسط رهبران الهى صورت مى‏گیرد.

اى یاد تو روح‏ بخش جان درویش‏

 

 

اى مهرِ جمالِ تو دواى دلِ ریش‏    

(امام خمینى)

6) نکته ششم

این آیه ‏را اشاره ‏ى لطیفى به دلیل «لزوم سپاس‏گزارى در برابر نعمت دهنده»[10] مى‏دانند؛ یعنى اولین آیه ‏ى این سوره، با نام خدا و یاد رحمت فراگیر او آغاز شده است و این مطلب انسان را به یاد مبدء هستى و نعمت‏هاى او مى ‏اندازد؛ همان نعمت‏هایى که راه‏نماى ما در شناخت پروردگار است که انگیزه‏ ى ستایش اوست.

چون که آن خلّاق شکر و حمد جوست‏

 

 

آدمى را مدح ‏جویى نیز خوست‏    

(مولوى)

7) نکته هفتم

این آیه ‏خط بطلانى است بر عقاید خرافى یونانیان ، کلدانیان، رومیان و بت‏ پرستانى که براى موجودات این جهان قایل به «ربّ النوع» بودند و از این رو براى ماه، خورشید، جنگ، عقل، عشق و ... به خدایان متعددى اعتقاد داشتند.

اما این آیه‏ به توحید اشاره کرده، خدا را پروردگار همه‏ ى جهانیان معرفى مى‏ کند و خط بطلانى بر تمام خدایان و ربّ النوع‏ها و پروردگارهاى دروغین مى کشد.

8) نکته هشتم

حمد، احساسى درونى با سه عنصر اساسى:

در مفهوم حمد سه عنصر در آنِ واحد دخیل است

1) ستایش

2) سپاس

3) پرستش

به عبارت دیگر، حمد، ستایش سپاس‏گزارانه ‏ى پرستشانه است ...

خلاصه این‏که حمد یک احساس پاک درونى انسانى است و از اعماق روح انسان سرچشمه مى ‏گیرد که جمال و جلال را بستاید و در مقابل عظمت خاضع باشد؛ و این است که سوره ‏ى حمد مستلزم معرفت الهى است؛ یعنى تا انسان نسبت به خداوند معرفت کامل پیدا نکند، نمى‏ تواند یک سوره‏ ى حمد را درست و صحیح و به صورت واقعى که لقلقه‏ ى لسان نباشد بخواند.[11]

آموزه ‏ها و پیام‏ها :

1) همه‏ ى جهانیان تحت تربیت الهى قرار دارند.

2) تنها خدا شایسته ‏ى ستایش است.

3) همه‏ ى نعمت‏ها و تربیت‏ها را از خدا بدانید و حمد و شکر او را به‏ جا آورید و در هر شبانه روز آن را بارها تکرار کنید.

 

 


[1] . ولى واژه‏ ى« مدح» به معناى هرگونه ستایش است، خواه در برابر امرى اختیارى‏باشد یا غیر اختیارى؛ و« شکر» در برابر نعمت‏هایى است که با میل و اراده‏ى دهنده به ما رسیده است. البته حمد و مدح معمولًا با زبان است، اما شکر گاهى با زبان است و گاهى با عمل( تفسیر نمونه، ج 1، ص 28)

[2] . چون« الف و لام» آن براى جنس است

[3] . ر. ک: مجمع البیان، ذیل آیه

[4] . تفسیر نمونه، ج 1، ص 30

[5] . نورالثقلین، ج 1، ص 17؛« العالمین هم الجماعات من کل مخلوق من الجمادات و الحیوانات و ...»

[6] . دلیل آنها این است که این واژه با« ین» جمع بسته شده است

[7] . ر. ک: تفسیر المنار، ج 1 ص 51

[8] . این ادعاى صاحب تفسیر نمونه در مورد آیه‏ى 36 جاثیه و 23- 24 شعراء است

[9] . ما، در اصول فقه، با دلایلى پذیرفته‏ایم که استعمال لفظ در بیش‏تر از یک معنا اشکال‏ندارد

[10] . وجوب شکر مُنعِم

[11] . آشنائى با قرآن، ج 2، ص 19 و 20

تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 132

 

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی