پژوهش های تفسیری آیه 21 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و یکم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : فراخواندن مردم به پرستش آفریدگار با یادآوری نتیجه

--------------------------------

21. یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ‏

اى مردم! پروردگارتان را پرستش کنید، کسى که شما و کسانى را که پیش از شما بودند آفرید، تا شاید شما [خودتان را] حفظ کنید.

نکته ‏ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اول 

این آیه ‏با خطاب «اى مردم» آغاز شد. این تعبیر که بیست بار در قرآن تکرار شده، اشاره به همه‏ ى مردم از هر نژاد و قبیله و از هر دین و آیین است؛ یعنى دعوت به پرستش خدا و توحید، فراخوانى جهانى و همگانى است.

آرى انسان نمى‏ تواند بدون عبادت زندگى کند. همه‏ ى مردم، به شکلى و به نوعى، عبادت و پرستش دارند و این پرستش جزء غرایز ذاتى و فطرى بشر است.^[1]

2) نکته دوم

 این آیه ‏به نعمت آفرینش انسان‏ها اشاره مى ‏کند^[2] تا حسّ شکرگزارى آنان را بر انگیزد و زمینه ‏ى پرستش و فروتنى آنان در برابر خدا ایجاد شود.

آرى آفرینش پیچیده و دقیق انسان نشانه ‏اى از علم و قدرت و رحمت پروردگار و نعمتى بزرگ است که تفکّر در آن انسان را به خداشناسى و خداپرستى سوق مى‏ دهد.

سزد که روى عبادت نهند بر در حکمش‏
مُصوِّرى که تواند نگاشت نقش چنین را

3) نکته سوم

در این آیه ‏به آفرینش نیاکان اشاره شده است؛ یعنى همان‏طور که خدا آفریدگار شماست، آفریدگار پدران شما نیز هست؛ از این رو اهمیت نعمت آفرینش دو چندان مى‏ شود. در ضمن این تعبیر مى ‏تواند اشاره به آن باشد که به بت‏ پرستى نیاکانتان استدلال نکنید، چرا که آنان آفریدگار خود را نشناخته اند.

4) نکته چهارم

در این آیه‏ به نتیجه و ثمره‏ ى خدا پرستى اشاره شده است که همان تقوا و پارسایى است؛^[3] یعنى عبادت خدا چیزى بر جاه و جلال او نمى‏ افزاید بلکه فایده ‏اش به خود انسان بازمى‏ گردد؛ چون زمینه ‏ساز شناخت خدا و عشق بیش‏تر به او و اطاعت از دستوراتش مى‏ شود که در تقوا تبلور مى‏ یابد.^[4]

آموزه ‏ها و پیام‏ها :

1) پرستش آفریدگار، کلاس تربیت انسان و آموزش تقواست.

2) توجه به پرورش دهندگى و آفرینندگى خدا، عامل (سپاسگزارى و) پرستش اوست.

3) آفریدگار شما و نیاکانتان یکى است (پس در تاریخ بشریت آفریدگار دیگرى را جست‏وجو نکنید و شرک نورزید).

4) پرستشگرى شما هدفمند باشد.

 

 

---

[1] آشنایى با قرآن، ج 2، ص 131

[2] واژه ‏ى« خَلْق» در اصل به معناى اندازه ‏گیرى و تقدیر است و از آن‏جا که آفرینش همراه با اندازه‏ گیرى است به آن خلق گویند. البته گاهى به ابداع چیزى( بدون این‏که ماده‏ى اصلى داشته باشد) گفته مى‏شود

[3] واژه ‏ى« لعّل» گاهى براى بیان تردید و گاهى براى بیان مقتضى است؛ یعنى اگر کسى‏خدا را بپرستد، زمینه و اقتضاى تقوا وجود دارد، البته به شرط آن‏که مانعى به وجود نیاید

[4] در مورد واژه‏ى« تقوا» ذیل آیه‏ى 2 سوره‏ى بقره و در مورد« رَبِّ» ذیل آیه‏ى 2 سوره‏ى حمد مطالبى بیان کردیم و در آیه‏ى 282 سوره‏ى بقره نیز مطالبى در مورد رابطه‏ى پارسایى و دانش‏افزایى خواهد آمد