پژوهش های تفسیری آیه 15 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه پانزدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : کیفر ریشخندهای منافقان و سرگردانی آنها

--------------------------------

15. اللَّهُ یَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یَمُدُّهُمْ فِی طُغْیانِهِمْ یَعْمَهُونَ‏
خدا آنان را ریشخند مى‏ کند، و آنان را در حالى که در طغیانشان سرگردان مى ‏شوند فرو مى ‏گذارد.

 

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

  اعمال انسان کنشى است که واکنش متناسب با خود را دارد و کیفر الهى نیز متناسب با گناه افراد است. منافقى که مؤمنان را ریشخند مى‏ کند، مورد تمسخر قرار مى‏ گیرد تا کیفرى متناسب با جرم خویش ببیند.

این جهان کوه است و فعل ما ندا 

  سوى ما آید نداها را صدا

 (مولوى)

2) نکته دوّم

مى‏ دانیم که خدا از افعال قبیح منزه است و ریشخند کردن از افعال قبیح است، پس مقصود از این‏که «خدا منافقان را ریشخند مى ‏کند» چیست؟
از امام رضا علیه السلام حکایت شده که منظور آن است که منافقان مجازاتى‏ متناسب با ریشخند خویش مى‏ بینند. «1»
این احتمال نیز وجود دارد که رها کردن منافقان در طغیان و سرگردانى، ریشخند خدا نسبت به آنان باشد. «2»

3) نکته سوّم

 یکى از مجازات ‏هاى الهى آن است که افراد سرکش را رها مى ‏کند و به آنان مهلت مى‏دهد تا گناه بیش‏ترى مرتکب شوند و مستحق مجازات سخت‏ ترى گردند. منافقان نیز به خاطر کردار ناپسندشان گرفتار این نوع مجازات شده ‏اند.

4) نکته چهارم

رها کردن گناهکاران لجوج و مهلت دادن به آنان امرى مستمر است «3» که موجب افزایش گناه و سرگردانى آنان مى‏شود.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  خدا مدافع مؤمنان است و ریشخند کنندگان آنان را کیفر مى‏دهد.
2)  مهلت دادن و رهاکردن سرکشان نوعى مجازات (و ریشخند) آنان است.
3)  منافقان افرادى سرکش و سرگردان‏ اند و این حالات آنان ادامه مى‏یابد.
4)  مجازات الهى متناسب و همگون با جرم خلافکاران است و ریشخندکنندگان را به ریشخند مى‏گیرد.
5)  خلافکاران را متناسب با جرمشان مجازات کنید.

________________________
 (1). نورالثقلین، ج 1، ص 35
 (2). تفسیر راهنما، ج 1، ص 50
 (3). واژه‏ى «یمدّ» به معناى افزودن و مهلت دادن مى‏آید و این فعل و فعل «یَعْمَهُونَ» مضارع است که بر استمرار دلالت مى‏کند
 

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 186