ترجمه تفسیر المیزان جلد 13

ترجمه تفسیر المیزان  جلد   13

ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد 13

• مشخصات کتاب
• (17)سوره اسری مکی است و 111 آیه دارد
  • سوره الإسراء (17): آیه 1
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان آیه
      • اشاره
      • نقل برخی اقوال در باره مدنی بودن بعضی از آیات سوره اسراء و اشاره به مفاد کلی این سوره مبارکه
      • معنای آیه شریفه:" سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ ..."
    • بحث روایتی روایتی مفصل در شرح واقعه" اسراء" و" معراج" و آنچه پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) در شب معراج دید و شنید
      • اشاره
      • روایات دیگری در شرح اسراء و معراج
      • رد روایاتی که بنا بر آنها معراج جسمانی نبوده و در عالم رؤیا صورت گرفته است
      • خلاصه آنچه که از روایات اسراء و معراج استفاده می شود در مجمع البیان طبرسی
      • اقوال مختلف در باره زمان و مکان معراج و اینکه جسمانی بوده یا روحانی
    • بحثی دیگر (تقسیم جزئیات مربوط به معراج به چهار قسم، از نظر معنی و سند)
  • سوره الإسراء (17): آیات 2 تا 8
    • اشاره
    • ترجمه آیات:
    • بیان آیات
      • اشاره
      • اشاره به مورد استعمال کلمه" کتاب" در قرآن مجید و وجه اینکه وکیل گرفتن غیر خدا شرک است
      • وجه منصوب بودن کلمه" ذریة" در جمله:" ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنا مَعَ نُوحٍ ..." و معنایی که از آن استفاده می شود
      • معانی مختلف واژه" قضاء" و معنای آیه:" وَ قَضَیْنا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ فِی الْکِتابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الْأَرْضِ ..."
      • توضیح معنای آیه شریفه:" فَإِذا جاءَ وَعْدُ أُولاهُما ..." و اشاره به ضعف وجوه دیگری که در این باره گفته شده است
      • آثار نیک و بد اعمال به عامل بر می گردد (إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِکُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها)
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • مقصود از دو بار سرکوب شدن و هلاکت بنی اسرائیل بر اثر دو بار فساد انگیزی آنان بر روی زمین
  • سوره الإسراء (17): آیات 9 تا 22
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • توضیح در مورد اینکه قرآن بدانچه" اقوم" است هدایت می کند و اینکه اسلام دین" قیم" است
      • خداوند برای مؤمنان صالح العمل بر خود حق قرار داده است (أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً)
      • بیان اینکه انسان عجول بوده و آن سان که در طلب خیرات است در پی شر نیز می باشد (وَ یَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَیْرِ)
      • مراد از آیت بودن شب و روز و محو آیت لیل و مبصره بودن آیات نهار
      • وجود قدرت و آزادی، دلیل و مجوز ارتکاب هر عملی نیست
      • معنای" طائر" و مراد از جمله:" وَ کُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ"
      • عاقبت و سرنوشت انسان با اعمال ارادی و اختیاری او لزوم و حتمیت پیدا می کند
      • مقصود از کتابی که در قیامت برای افراد انسان بیرون آورده می شود (وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ کِتاباً یَلْقاهُ مَنْشُوراً) حقایق اعمال هر کس است که به او نمایانده می شود
      • هدایت هر کس به سود خود و ضلالتش علیه خود است (وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری)
      • توضیح اینکه فرمود:" وَ ما کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولًا"
      • مقصود از اراده هلاک قریه در جمله:" وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْیَةً"
      • وجوه مختلفی که در توضیح و توجیه جمله:" أَمَرْنا مُتْرَفِیها فَفَسَقُوا فِیها ..."
      • مراد از عاجله در ایه" مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ"
      • اعمال آدمی اسباب اخروی هستند و بر خلاف اسباب دنیوی تخلف ناپذیرند
      • بیان اینکه دنیا طلبان در اعمال دنیوی، و عقبی طلبان در اعمال اخروی مستمد از عطای خداوندند
      • توضیح اینکه درجات اخروی بزرگتر از درجات دنیوی است
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته)
    • گفتاری در چند فصل پیرامون قضاء
      • فصل 1- در معنا و حدود آن: 1- معنا و حدود قضای تکوینی و تشریعی
      • فصل 2- نظری فلسفی در معنای قضاء:
      • فصل 3- روایات هم این نظریه را تایید می کنند 3- قضاء در روایات آخرین مرحله از مراحل: علم، مشیت، اراده، تقدیر و قضا می باشد
    • بحث فلسفی (در بیان اینکه فیض خداوند مطلق و نامحدود است و منشا اختلاف انواع و افراد اختلاف قابلیت ها است)
  • سوره الإسراء (17): آیات 23 تا 39
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات قضاء تشریعی خداوند به نپرستیدن جز او
      • اشاره
      • نیکی کردن به والدین، از مهمترین واجبات بعد از توحید
      • اشاره به وجه اینکه فرمود: اسرافکاران برادران شیاطین هستند
      • نهی از افراط و تفریط در انفاق
      • نهی از فرزند کشی (چه دختر و چه پسر) از بیم فقر و گرسنگی که در عرب رسم بوده
      • نهی شدید از زنا کاری
    • گفتاری پیرامون حرمت زنا بحث قرآنی و اجتماعی پیرامون حرمت زنا
    • بیان آیه
      • معنای جمله:" فَلا یُسْرِفْ فِی الْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً"
      • نهی از تصرف در مال یتیم و امر به وفاء به عهد
      • امر به مراعات عدالت و وفا در کیل و وزن و بیان" خیر" و" أَحْسَنُ تَأْوِیلًا" بودن آن
      • نهی از متابعت از غیر علم (لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ) و اشاره به حکم فطرت به لزوم پیروی از علم یا پیروی از ظن به استناد حجت علمی و عقلی
      • تعلیل نهی از پیروی از غیر علم به:" إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا"
      • نهی از تکبر و گردن فرازی کردن
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایاتی در ذیل جمله:" وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً" در باره نیکی کردن به پدر و مادر
      • چند روایت در معنای" اوابین"
      • روایاتی در باره اجتناب از افراط و تفریط در انفاق در ذیل آیه:" وَ لا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلی عُنُقِکَ ..."
      • چند روایت در ذیل آیه:" وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً ..."
      • روایاتی در باره پیروی نکردن از غیر علم و تقسیم شدن ایمان، بر اعضاء و جوارح (إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ ...)
  • سوره الإسراء (17): آیات 40 تا 55
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • تصریف آیات (تنوع بیان و احتجاج) به منظور متذکر شدن شنوندگان
      • با اینکه ثمره تصریف آیات ازدیاد نفرت کفار بوده، حکمت نزول آیات چه بوده است؟
      • تقریر استدلال برای نفی شریک به اینکه اگر با خدا آلهه ای می بود راهی به سوی خدای ذی العرش جستجو می کردند (إِذاً لَابْتَغَوْا إِلی ذِی الْعَرْشِ سَبِیلًا)
      • تسبیح سنگ و چوب به چه معنا است؟
      • وجود سرا پا فقر و نیاز موجودات، وجود رب واحد را اعلام می کند
      • هر موجودی از موجودات دارای مرتبه ای از علم است و تسبیح موجودات تسبیح حقیقی است
      • وجود موجودات هم حمد خدا و هم تسبیح او است
      • وجوه مختلفی که در معنای" حِجاباً مَسْتُوراً" در آیه:" وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ ..." گفته شده است
      • مشرکین دلیلی بر انکار معاد نداشته، فقط آن را استبعاد می کنند و خداوند با اشاره به قدرت مطلقه خود به آنان پاسخ می دهد
      • امر به خوش زبانی و اجتناب از درشتگویی
      • سعادت و شقاوت هر کس بسته به مشیت الهی است که بر اساس عمل تعیین می شود
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایاتی در باره تسبیح موجودات و سفارش مدارا با حیوانات
      • توضیحی در مورد تسبیح محسوس برخی موجودات که در پاره ای روایات نقل شده است
      • چند روایت در باره" بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ" در ذیل آیه:" وَ إِذا ذَکَرْتَ رَبَّکَ ..."
  • سوره الإسراء (17): آیات 56 تا 65
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • استدلال بر نفی الوهیت خدایان مشرکین به اینکه لازمه ربوبیت، داشتن قدرت بر رساندن سود و دفع ضرر است
      • چند وجه دیگر در بیان مراد از مالک نفع و ضرر نبودن بتها
      • دعا و در خواست حقیقی از خدای سبحان مستجاب است، بر خلاف دعای مشرکین و طلب از بتها که قادر بر اجابت نیستند
      • توضیح اینکه آلهه دروغین، خود در جستجوی وسیله به سوی پروردگارشان هستند
      • وجوه دیگری که در معنای جمله:" یَبْتَغُونَ إِلی رَبِّهِمُ الْوَسِیلَةَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ" گفته اند
      • سنت الهی در اقوام گذشته: دعوت به حق، به سعادت رساندن مؤمنان و هلاکت یا عذاب شدید منکران و طاغیان
      • مراد از" کتاب" در جمله:" کانَ ذلِکَ فِی الْکِتابِ مَسْطُوراً" و بحثی که برخی مفسرین با قول به اینکه مراد از کتاب" لوح محفوظ" است در ذیل آن عنوان کرده اند
      • از آنجا که خواست خدا بر این است که امت اسلام را پیش از مهلت منقرض نسازد، پیشنهاد کفار راجع به آوردن آیات را اجابت نکرد
      • دو وجه دیگر در معنای آیه:" وَ ما مَنَعَنا أَنْ نُرْسِلَ بِالْآیاتِ إِلَّا أَنْ کَذَّبَ بِهَا الْأَوَّلُونَ"
      • مراد از" رؤیا" و" شجره ملعونه" در آیه:" وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ ..."
      • بیان اینکه آیه شریفه ناظر به" بنی امیه" است و نقل سخن بعضی از مفسرین که رؤیا را" معراج" و شجره ملعونه را" شجره زقوم" دانسته اند و جواب آن
      • رد وجه دیگری که" رؤیا" را به جنگ بدر مربوط دانسته است
      • یاد آوری داستان سجده نکردن ابلیس بر آدم (علیه السلام) و آغاز عصیان و اغوای او
      • مراد از مشارکت شیطان در اموال و اولاد مردم در خطاب:" وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ"
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیه:" وَ ما مَنَعَنا أَنْ نُرْسِلَ بِالْآیاتِ ..."
      • اشاره
      • روایات متعدد از طرق عامه و خاصه راجع به خواب دیدن پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) بنی امیه را به شکل میمون هایی بر منبرش، و اینکه" رؤیا" و" شجره ملعونه در قرآن" در آیه، ناظر به آنان است
      • چند روایت در باره شرکت شیطان در اموال و اولاد مردم
  • سوره الإسراء (17): آیات 66 تا 72
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • انسان چه در" ضراء" که خدا را می خواند و چه در" سراء" که از خدا اعراض می کند بالفطره متوجه خدا است
      • آیا در خشکی تضمینی و تامینی از گرفتاری ها دارید که از خدا اعراض می کنید
      • معنای آیه:" وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ ..."
      • معنای جمله:" وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا"
      • فرق بین" تکریم" و" تفضیل" انسان و چند وجه دیگر که در بیان فرق بین" کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ" و" فضلناهم" گفته شده است
      • آیه شریفه ناظر به تفضیل انسان از حیث وجود مادی است و ملائکه از مفضل علیه (کثیر ممن خلقنا) خارج است
    • گفتار در برتری انسان از ملائکه
      • اشاره
      • افضل بودن اطاعت انسان از جهت کشف صفای باطن و حسن سریره او است
      • موارد استعمال کلمه" امام" در قرآن و مراد از" امامهم" در جمله:" یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُناسٍ بِإِمامِهِمْ"
      • اقوال و وجوه مختلف در باره مراد از" امام" در جمله فوق
      • مراد از اینکه فرمود:" مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی" و وجوهی که در این باره گفته شده است
    • بحث روایتی (روایاتی در باره برتری انسان، احضار هر گروه با امام خود در قیامت و ...)
  • سوره الإسراء (17): آیات 73 تا 81
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • نیرنگ مشرکین برای اینکه پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) از خدایانشان بدگویی نکند و افراد ضعیف و فقیر را از خود دور بسازد
      • معنای" دلوک شمس" و" غَسَقِ اللَّیْلِ" در آیه:" أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ ..."
      • امر به رسول (صلی اللَّه علیه و آله) به تهجد نیمه شب و دعا و استمداد از خداوند
      • مقصود از" دخول و خروج به صدق" در" رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ ..."
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیه:" وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ ..." که خدعه مشرکین با رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله) را حکایت می کند
      • اشاره
      • روایاتی در باره واجب شدن نمازهای پنجگانه و مراد از مشهود بودن قرآن فجر (نماز صبح) در ذیل آیه:" أَقِمِ الصَّلاةَ ..."
  • سوره الإسراء (17): آیات 82 تا 100
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات قرآن از جهت اینکه معالج امراض قلبی است، برای مؤمنین «شفاء» و به لحاظ اینکه صحت و استقامت نفسانی می آورد «رحمت» است
      • اشاره
      • قران از جهت اینکه معالج امراض قلبی است برای مؤمنین «شفاء» و به لحاظ اینکه صحت و استقامت نفسانی میاورد «رحمت» است
      • توضیح اینکه قران ظالمین را جز زیان نمی افزاید
      • بیان حال انسان عادی دلبسته به اسباب ظاهری که در حال تنعم از خدا دور شده و در شر و بد حالی نومید است
    • بحثی فلسفی (در بیان اینکه شرور بالعرض داخل در قضای الهی هستند)
      • اشاره
      • بنیه بدنی، صفات اخلاقی و محیط اجتماعی در حد اقتضاء، و نه علیت تامه- در اعمال آدمی اثر دارد (کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ)
      • بیان اینکه سعادت و شقاوت ضروری و تغییر ناپذیر نیست و اکتسابی و از آثار اعتقادات و اعمال انسان می باشد
    • بحث فلسفی (در باره سنخیت وجودی و رابطه ذاتی بین فعل و علت فاعلی)
      • اشاره
      • وجود رابطه و سنخیت بین فعل و فاعل از نظر قرآن
    • دنباله بحث سابق از نظر قرآن
    • بیان آیات
      • معنای" روح" و مراد از" امر خدا" و توضیح اینکه روح از امر خدا است
      • موارد اطلاق و استعمال کلمه" روح" در آیات قرآن مجید
      • اقوال مختلف و متعدد مفسرین در باره مراد از روح در آیه:" یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ ..."
      • مشرکین از در عناد و لجاجت، ایمان آوردن خود را به انجام معجزاتی غریب و ناممکن مشروط می کنند
      • تحقق بخشیدن به پیشنهاد مشرکین، در شان پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) نه به عنوان یک فرد بشری و نه به عنوان پیامبر الهی، نیست
      • تقریر و توضیح برهان بر نبوت عامه و اثبات آن، که در جواب خداوند به مشرکین که رسالت یک فرد بشری را محال می دانستند بیان گشته است
      • چون دلیل و برهان نتیجه نبخشید، گواهی را به خدا واگذار
      • معنای جمله:" قادِرٌ عَلی أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ" و بیان اینکه انسان مبعوث در قیامت عین انسان دنیایی است نه مانند او
    • بحث روایتی روایاتی در باره نیت و عمل در ذیل جمله:" کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِهِ"
      • اشاره
      • چند روایت در باره شان نزول آیه:" یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ ..." و بیان مراد از روح
      • روایتی متضمن گفتگوی قریش با پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) و پیشنهادات آنان به او در ذیل آیه:" وَ قالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّی ..."
  • سوره الإسراء (17): آیات 101 تا 111
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از معجزات نه گانه موسی (علیه السلام) در آیه:" وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسی تِسْعَ آیاتٍ بَیِّناتٍ ..." .
      • معنای اینکه خطاب به بنی اسرائیل فرمود:" اسْکُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ ..."
      • حکمت نزول تدریجی و تفریق قرآن، مقارن شدن علم و عمل به قرآن و تمامیت یافتن استعداد مردم در تلقی آن است
      • توضیحی در مورد بی نیاز بودن قرآن از ایمان مشرکین به آن، برای ثبوت حقانیت و کمالش
      • اشاره به اقسام نام ها و بیان مراد از جمله:" فَلَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی"
      • رد عقیده بت پرستان که اسماء متعدد خدا را حاکی از آلهه متعدد پنداشته به شرکت در عبادت مبتلا شده اند و بیان اینکه اسماء خدای تعالی مرآت و معرف یک مسمی هستند
      • نفی فرزند، ولی و شریک داشتن خدای تعالی
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته)
      • اشاره
      • روایاتی در باره اسماء حسنی، اسماء حقیقی و اسماء اسماء خدا و عقائد بت پرستان در باره اسماء خدا
      • چند روایت در باره جهر و اخفاف در نماز
    • بحثی روایتی و قرآنی (در باره تفریق آیات قرآن- وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ ...) تقسیم قرآن به آیات و سور
      • اشاره
      • عدد سوره ها و آیات قرآن کریم
      • ترتیب سوره های قرآن کریم
• (18)سوره کهف مکی است و 110 آیه دارد
  • سوره الکهف (18): آیات 1 تا 8
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات آهنگ و مفاد کلی این سوره مبارکه
      • اشاره
      • توضیح مقصود از اینکه قرآن عوج (کجی) نداشته، قیم است و اشاره به اقوال مختلف مفسرین در ذیل جمله:" لَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً ..."
      • قول و اعتقاد به فرزند داشتن خدا چه به نحو حقیقی و چه به نحو مجاز باطل و ممنوع است
      • هدف از خلق زینت بر روی زمین آزمایش انسان ها و تمیز نیک و بد بر اساس اعتقاد و عمل است
    • بحث روایتی (روایاتی در تفسیر جملات" لِیُنْذِرَ بَأْساً شَدِیداً"،" فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ ..." و" لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا")
  • سوره الکهف (18): آیات 9 تا 26
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات وجه اتصال و رابطه آیاتی که داستان اصحاب کهف را حکایت می کنند با آیات قبل
      • اشاره
      • بیان اینکه اصحاب رقیم نام دیگر اصحاب کهف است .
      • مقصود از" رحمت" و" رشد" در دعای اصحاب کهف:" رَبَّنا آتِنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً وَ هَیِّئْ لَنا مِنْ أَمْرِنا رَشَداً"
      • معنای جمله:" فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَداً"
      • معنای اینکه فرمود: سپس اصحاب کهف را بیدار کردیم" لِنَعْلَمَ أَیُّ الْحِزْبَیْنِ أَحْصی"
      • اقرار به توحید پروردگار و نفی ربوبیت ارباب و آلهه در گفتگوی اصحاب کهف با خود
      • جزئیاتی از داستان اصحاب کهف که از آیات استفاده می شود
      • وضعیت جغرافیایی غار اصحاب کهف و کیفیت قرار گرفتن اصحاب کهف در آن
      • بیان غایت و هدف از بعث (بیدار کردن) اصحاب کهف و اشاره به همانند بودن خواب آنان و مرگ اهل دنیا
      • چند وجه دیگر در باره غایت بعث اصحاب کهف (لِیَتَسائَلُوا بَیْنَهُمْ ...)
      • معنای جمله:" لَبِثْنا یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ"
      • جمله:" رَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِما لَبِثْتُمْ" انحصار علم حقیقی به معنای احاطه بر عین موجودات و حوادث، به خدای تعالی را افاده می کند
      • گفتگوی اصحاب کهف بعد از بیدار شدن در باره رفتن به شهر
      • نگرانی اصحاب کهف از فاش شدن رازشان و دست یافتن کفار به آنان
      • با اینکه تقیه و تظاهر به کفر از روی اضطرار جایز است سبب نگرانی و بیم اصحاب کهف چه بوده است؟
      • توضیح آیه:" فَقالُوا ابْنُوا عَلَیْهِمْ بُنْیاناً ..." که گفتگوی و مجادله مردم را در باره اصحاب کهف حکایت می کند
      • وجه دلالت بیدار شدن اصحاب کهف بعد از خواب چند صد ساله، بر حق بودن معاد و قیامت
      • مقصود از:" الَّذِینَ غَلَبُوا عَلی أَمْرِهِمْ" در آیه:" قالَ الَّذِینَ غَلَبُوا عَلی أَمْرِهِمْ ..."
      • حکایت اختلاف مردم در عدد اصحاب کهف و بیان اینکه ایشان هفت نفر بوده اند
      • توضیح در مورد اینکه باید کار فردا را به مشیت خدا (ان شاء اللَّه) مشروط کرد و بیان اینکه هر عملی از هر عاملی موقوف به اذن و مشیت خدای تعالی است
      • وجوه دیگری که در باره استثناء در آیه:" وَ لا تَقُولَنَّ لِشَیْ ءٍ إِنِّی فاعِلٌ ذلِکَ غَداً إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ" گفته شده است
      • معنای آیه:" وَ اذْکُرْ رَبَّکَ إِذا نَسِیتَ ..." و وجوهی که در معنای آن گفته شده است
      • توضیح آیه:" وَ لَبِثُوا فِی کَهْفِهِمْ ثَلاثَ مِائَةٍ سِنِینَ وَ ازْدَادُوا تِسْعاً" که عدد سالهای اقامت اصحاب کهف را در غار حکایت می کند
    • بحث روایتی روایتی در شرح داستان اصحاب کهف
      • اشاره
      • موارد و جهات اختلاف در روایات راجع به داستان اصحاب کهف
      • روایات دیگری پیرامون داستان اصحاب کهف
      • چند روایت حاکی از اینکه اصحاب کهف مدتی تقیه می کرده اند
      • روایت مشهوری از ابن عباس در نقل داستان
      • روایاتی متضمن ذکر اسماء اصحاب کهف
    • گفتاری در چند فصل پیرامون اصحاب کهف و سر گذشت ایشان
      • 1- داستان اصحاب کهف در تعدادی از روایات دو سبب عمده وجود اختلاف شدید در مضامین روایات راجع به اصحاب کهف:
      • 2- داستان اصحاب کهف از نظر قرآن:
      • 3- داستان از نظر غیر مسلمانان
      • 4- غار اصحاب کهف کجا است؟
  • سوره الکهف (18): آیات 27 تا 31
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات مفاد کلی این آیات و ربط آنها با آیات قبل
      • اشاره
      • وظیفه پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) تلاوت آیات و تبلیغ وحی است و جز خدا مرجعی ندارد
      • معنای" صبر" و" وجه" و مراد از" اراده و طلب وجه خدا" و" دعای صبح و شام" در آیه:" وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذِینَ ..."
      • بیان عدم دلالت جمله:" لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ" بر جبر و اشاره به اینکه جبر مجازاتی ناشی از اختیار، با اختیار منافات ندارد
      • ای پیامبر! حق را بگو و از ایمان نیاوردن مردم تاسف مخور که ظالمان را آتش و مؤمنان صالح العمل را پاداش است
    • بحث روایتی روایاتی در باره تقاضای مشرکین از پیامبر مبنی بر دور ساختن افراد فقیر از خود، و روایاتی دیگر در ذیل آیات گذشته
  • سوره الکهف (18): آیات 32 تا 46
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات مثلی بیانگر حال دنیا طلبان که به مالکیت کاذب خود دل بسته اند
      • اشاره
      • فخر فروشی و تکبر مرد توانگر و ثروتمند غافل از مالکیت مطلقه خداوند، در برابر رفیق مؤمن خود
      • آدمی بالفطرة به چیزی که آن را باقی و ماندگار بداند دل می بندد و چشم خود را بر فرض فنای محبوب خود می بندد.
      • توانگر غافل از خدا، خود را محق و شایسته بر خورداری و تنعم می داند حتی در قیامت!
      • توضیح جواب رفیق مؤمن آن مرد توانگر مغرور، به او که از دو جهت سخنان غرور آمیز او را رد و ابطال می کند
      • وجه اینکه مرد فقیر در جمله:" أَ کَفَرْتَ بِالَّذِی خَلَقَکَ" رفیق توانگر خود را کافر خواند
      • بیان اینکه در فرض مقایسه، نسبت به اسباب ظاهری، ولایت از آن خدای حق است و خدا از نظر ثواب و فرجام بهتر است
      • مثلی دیگر برای بیان حقیقت زندگی دنیا و زینت های سریع الزوال آن و اینکه" باقیات صالحات" بهتر است
  • سوره الکهف (18): آیات 47 تا 59
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • یاد آوری قیام قیامت و عرضه گشتن مشرکین و همه مردم بر پروردگار، همراه با اعمالشان و دیگر هیچ
      • اشاره به چند نکته و خصوصیت در باره قیامت
      • از یاد بردن قیامت سبب اصلی اعراض از هدایت و فساد اعمال است
      • " وضع کتاب" در قیامت، کتابی که هیچ صغیره و کبیره ای را فرو گذار نکرده و مجرمان (چه مشرک و چه غیر مشرک) از آن بیمناکند
      • مراد از ولایت شیطان در جمله:" أَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِی وَ هُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ"
      • دو برهان که در آیه" ما أَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ..." برای نفی ولایت ابلیس و ذریه اش اقامه شده است
      • وجوه مختلف دیگری که مفسرین در باره معنی و مفاد آیه فوق گفته اند
      • معنای اینکه فرمود:" در قیامت ما بین مشرکین و شرکاء محل هلاکت قرار داده ایم"
      • معنای جمله:" وَ رَبُّکَ الْغَفُورُ ذُو الرَّحْمَةِ" و معنایی که در سیاق آیات تهدید افاده می کند
    • بحث روایتی (چند روایت در ذیل آیات گذشته)
  • سوره الکهف (18): آیات 60 تا 82
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • آنچه از داستان موسی (علیه السلام) و همراه او و ملاقات با عالم به تاویل احادیث (خضر علیه السلام) استفاده می شود و آنچه در باره این داستان گفته شده است
      • اشاره به اینکه انبیاء (علیهم السلام) از مطلق آزار و ایذاء شیطان مصون نیستند
      • ملاقات موسی (علیه السلام) با بنده ای از بندگان خدا خضر (علیه السلام) که به او رحمت و علم داده شده و تقاضای تعلیم از او و گفتگوی بین آن دو
      • ادب و تواضع فراوان موسی (علیه السلام) در برابر استاد (خضر- علیه السلام)
      • صبر نیاوردن موسی (علیه السلام) به سکوت در برابر اعمال خضر (علیه السلام)
      • جدا شدن موسی و خضر (علیهما السلام) و اخبار خضر (علیه السلام) موسی (علیه السلام) را به تاویل اعمال خود (سوراخ) کردن کشتی، قتل نوجوان و بنای دیوار)
    • بحثی تاریخی در دو فصل
      • 1- داستان موسی و خضر در قرآن
      • 2- شخصیت خضر (علیه السلام) در روایات
    • بحث روایتی روایاتی در باره داستان مصاحبت و مفارقت موسی و خضر (علیهما السلام) و اختلاف فراوان روایات در جهات و جزئیات این داستان
      • اشاره
      • چند روایت در مورد اینکه خداوند بعد از مرگ بنده صالح، جانشین او در مال و اولاد او می شود
  • سوره الکهف (18): آیات 83 تا 102
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به شرح حال و بیان داستان ذو القرنین
      • اشاره
      • ظالمان را عذاب می کنیم و مؤمنان صالح العمل را جزای حسنی است
      • ساختن سد به وسیله ذو القرنین
      • وجوهی که در بیان مراد آیه شریفه:" أَ فَحَسِبَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنْ یَتَّخِذُوا عِبادِی مِنْ دُونِی أَوْلِیاءَ ..." گفته شده است
    • بحث روایتی اختلافاتی که از جهات متعدد در روایات مربوط به ذو القرنین وجود دارد
      • اشاره
      • روایاتی در ذیل برخی جملات آیات راجع به ذو القرنین
    • گفتاری پیرامون داستان ذو القرنین بحثی قرآنی و تاریخی در چند فصل
      • 1- داستان ذو القرنین در قرآن
      • 2- داستان ذو القرنین و سد و یاجوج و ماجوج از نظر تاریخ
      • 3- ذو القرنین کیست و سدش کجا است؟ اقوال مختلف در این باره
      • سخن صاحب تفسیر" جواهر" در اثبات اینکه ذو القرنین، کورش، پادشاه هخامنشی ایران، و یاجوج و ماجوج، اقوام مغول بوده اند
  • سوره الکهف (18): آیات 103 تا 108
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات معرفی زیانکارترین زیانکاران (اخسرین اعمالا) که کارهای بی نتیجه خود را نیکو می پندارند و اعمالشان حبط شده، در قیامت وزنی ندارد
    • بحث روایتی (روایاتی در باره" بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمالًا" و" جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ")
  • سوره الکهف (18): آیه 109
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان آیه
      • اشاره
      • اشاره به معنای" کلمه خدا" و بیان مقصود از اینکه اگر دریاها مرکب باشد کلمات خدا را با آن نتوان نوشت
    • بحث روایتی (روایتی در ذیل آیه گذشته)
  • سوره الکهف (18): آیه 110
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان آیه بیان آخرین آیه سوره، که به سه اصل: توحید، نبوت و معاد اشاره دارد
    • بحث روایتی (روایاتی در باره اخلاص در عمل و پرهیز از ریا کاری)

• • •