ترجمه تفسیر المیزان جلد 19

ترجمه تفسیر المیزان  جلد   19

ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد 19

• مشخصات کتاب
• (52)سوره طور مکی است و چهل و نه آیه دارد (49)
  • سوره الطور (52): آیات 1 تا 10
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به مفاد کلی سوره مبارکه طور و بیان مقصود از" طور"
      • اشاره
      • اقوال مختلف در معنای" رق" و مراد از کتابی که مسطور و در رقی منشور است
      • مقصود از بیت معمور و بحر مسجور
      • معنای جمله" تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً..." در وصف روز قیامت
    • بحث روایتی (روایاتی در باره مراد از طور، بیت معمور و... که بدانها قسم یاد شده است)
  • سوره الطور (52): آیات 11 تا 28
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • عذاب مکذبان عین عمل آنها است و چه صبر کنند و چه بی تابی از آن جدا شدنی نیست
      • معنای اینکه در وصف متقین بهشتی فرمود: " فاکِهِینَ بِما آتاهُمْ رَبُّهُمْ..."
      • توضیح آیه: " وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإِیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ..." و چند وجه در معنای آن
      • معنای جمله: " کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهِینٌ" و جمع آن با آیه" کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَةٌ إِلَّا أَصْحابَ الْیَمِینِ"
      • معنای اینکه بهشتیان می گویند: " ما در خانواده مان مشفق بودیم"
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: " أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ....." در باره ملحق گشتن فرزندان مؤمنین به ایشان در قیامت)
  • سوره الطور (52): آیات 29 تا 44
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات نفی عذرها و دستاویزهای تکذیب کنندگان
      • اشاره
      • چند وجه در معنای آیه: " أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْ ءٍ..."
      • معنای آیه: " أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَیْبُ فَهُمْ یَکْتُبُونَ" و" أَمْ یُرِیدُونَ کَیْداً..."
      • مثالی برای بیان میزان عناد کفار و اصرارشان بر تکذیب دعوت حق
  • سوره الطور (52): آیات 45 تا 49
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات توضیحی در باره تهدید مکذبین در آیه: " فَذَرْهُمْ حَتَّی یُلاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی فِیهِ یُصْعَقُونَ"
      • اشاره
      • امر به پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) به صبر (وَ اصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ) و تاکید آن به اینکه فرمود: " فَإِنَّکَ بِأَعْیُنِنا"
      • وجود متعدد در معنای آیه: " وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تَقُومُ وَ مِنَ اللَّیْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ"
    • بحث روایتی (روایاتی در باره مراد از آیه: " وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ تَقُومُ...")
• (53)سوره نجم مکی است و شصت و دو آیه دارد (62)
  • سوره النجم (53): آیات 1 تا 18
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به غرض و محتویات سوره مبارکه نجم و مکی بودن آن
      • اشاره
      • چند قول در باره مراد از" نجم" در آیه: " وَ النَّجْمِ إِذا هَوی"
      • مقصود از اینکه فرمود: " وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی..."
      • وجوه مختلف در معنای آیات: " ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوی وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلی ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّی..."
      • شرح مفاد آیه: " ما کَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی"
      • مقصود از" نَزْلَةً أُخْری" و رؤیت رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)، در آیه: " وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری"
    • بحث روایتی چند روایت در باره مراد از نجم در" وَ النَّجْمِ إِذا هَوی"، و روایاتی در ذیل آیات مربوط به معراج پیامبر اسلام (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)
      • اشاره
      • روایاتی در باره رؤیت قلبی رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) خداوند سبحان را
      • اشاره به اختلاف در باره اینکه معراج پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) جسمانی و روحانی یا فقط روحانی بوده
  • سوره النجم (53): آیات 19 تا 32
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات احتجاج علیه بت پرستی و اعتقاد به اینکه ملائکه دختران خدا و شفعایند
      • اشاره
      • شفاعت ملائکه مشروط به اذن و رضای خدای سبحان است
      • مقصود از اینکه فرمود مشرکین بدانچه می گویند علم ندارند و جز" ظن" را پیروی نمی کنند...
      • وجه تفریع جزاء بد کاران و نکو کاران بر مالکیت خدای سبحان
      • مقصود از استثنای" الا اللمم" در آیه: " الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ..."
  • سوره النجم (53): آیات 33 تا 62
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به مطالب و محتویات این قسمت از سوره مبارکه نجم
      • اشاره
      • بیان آیات مربوط به شخصی که از انفاق در راه خدا اعراض کرد و دست نگه داشت
      • شرحی در باره مفاد آیه: " وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعی" و اینکه عمل انسان چه خوب و چه بد با او خواهد بود
      • مقصود از اینکه فرمود: " وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ الْمُنْتَهی" شدن خلقت و تدبیر به خدای سبحان است
      • مراد از اینکه فرمود خدا است که خنداند و گریاند، و توضیح عدم منافات بین آن و اسناد خنده و گریه به خود انسان و به اسباب خنده و گریه
      • ذکر مصادیق دیگر از انتهاء خلقت و تدبیر به خداوند: اماته، احیاء، خلق زوجین و...
      • قیامت نزدیک شد... آیا باز هم می خندید و نمی گریید؟!
    • بحث روایتی چند روایت راجع به شان نزول آیات: " أَ فَرَأَیْتَ الَّذِی تَوَلَّی..."
      • اشاره
      • چند روایت راجع به بهره مند شدن از اعمال دیگران
      • روایاتی در باره اندیشه کردن در باره خدا، در ذیل آیه: " وَ أَنَّ إِلی رَبِّکَ الْمُنْتَهی"
      • چند روایت در ذیل آیات: " وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَکَ وَ أَبْکی"،" وَ أَنَّهُ هُوَ أَغْنی وَ أَقْنی" وَ...
• (54)سوره قمر مکی است و پنجاه و پنج آیه دارد (55)
  • سوره القمر (54): آیات 1 تا 8
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به مطالب سوره مبارکه قمر
      • اشاره
      • مقصود از انشقاق قمر و وجوه مختلف در این باره
      • معنای جمله" وَ یَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ" و" وَ کُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ"
      • مفاد جمله" یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ..." در آیه: " فَتَوَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ یَدْعُ الدَّاعِ..."
    • بحث روایتی (روایاتی راجع به معجزه شق القمر در ذیل آیه: " اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ")
    • گفتاری اجمالی پیرامون مساله شق القمر
      • اشاره
      • سخن کسانی که با استناد به چند آیه قرآنی به وقوع معجزه شقّ القمر اشکال کرده اند و پاسخ آن
      • جواب به دو شبهه دیگر پیرامون معجزه شق القمر
  • سوره القمر (54): آیات 9 تا 42
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • وجه تکرار تکذیب در آیه: " کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنا..."
      • توضیحی در باره اینکه راجع به کشتی نوح (علیه السلام) فرمود: " وَ لَقَدْ تَرَکْناها آیَةً..."
      • معنای" ذکر" و مقصود از تیسیر قرآن برای ذکر
    • گفتاری در چند فصل پیرامون سعادت و نحوست ایام و طیره (4) و فال
      • سعادت و نحوست ایام (از نظر عقل، قرآن و سنت)
        • 1- در سعادت و نحوست ایام:
          • اشاره
          • بیان اینکه منظور از سعادت و نحوست بعضی ایام در روایات، وقوع حوادث خاصی در آن روزها است نه سعادت و نحوست ذاتی و تکوینی
          • رواج عقیده به سعادت و نحوست ایام در بین اهل سنت و حمل روایات وارده از طرق شیعه در این باره بر تقیه
        • 2- در سعادت و نحوست کواکب سعادت و نحوست کواکب (از نظر عقل و شرع)
          • اشاره
          • اقسام روایاتی که در این باره وارد شده اند
          • اقوال منجمین در باره ارتباط کواکب با حوادث زمینی
          • حمل آن دسته روایات که بر سعد و نحس بودن بعضی کواکب دلالت دارند بر تقیه و وجوهی دیگر در این باره
          • در تفال خوب و بد
          • بیان اینکه تاثیر تفال و تطیر مربوط به حالت نفسانی کسی است که تفال و تطیر می کند
          • نهی از فال بد زدن و توصیه به توکل بر خدا در موارد تطیر
      • بیان
        • مقصود از تکذیب قوم ثمود به" نذر"
    • بحث روایتی (چند روایت در ذیل برخی آیات گذشته)
  • سوره القمر (54): آیات 43 تا 55
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از خطاب در" أَ کُفَّارُکُمْ خَیْرٌ..."
      • وجه اینکه در تعلیل معذب ساختن مجرمین فرمود: ما هر چیز را به" قدر" آفریدیم
      • اعمال ما تابع قواعد کلی و ضوابط عمومی منتزع از خارج است ولی اعمال خداوند علتی جز مشیت او ندارد
      • سه گونه تعلیل افعال خدا در آیات قرآن
      • بیان مراد از اینکه فرمود: امر ما یکی است چون چشم برهم زدن
    • بحث روایتی (روایاتی در باره قدر و اینکه قدریه- منکران قدر- مجوس این امتند و...)
    • گفتاری پیرامون قدر (و اینکه مقصود از آن هندسه و حد وجودی هر چیز است)
      • اشاره
      • قدر غیر قضایی است که قطعی و غیر قابل برگشت می باشد
• (55)سوره الرحمن مکی است و هفتاد و هشت آیه دارد (78)
  • سوره الرحمن (55): آیات 1 تا 30
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات غرض و مفاد سوره مبارکه الرحمن
      • اشاره
      • معنای" رحمن" و اشاره به وجه اینکه در آغاز شمارش نعمت های مادی و معنوی، تعلیم قرآن را ذکر فرمود
      • مقصود از اینکه خداوند به انسان" بیان" آموخت و اهمیت بیان در زندگی بشر
      • چند قول دیگر در معنای آیات: " خَلَقَ الْإِنْسانَ، عَلَّمَهُ الْبَیانَ"
      • مراد از سجده گیاه و درخت برای خدا و وجه اینکه آیات دوم و سوم سوره عطف نشده اند
      • منظور از رفع سماء و وضع میزان
      • مخاطب در آیه: " فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ" جن و انس است
      • وجه اینکه در ضمن شمارش نعم الهی از شدائد و نقمت های قیامت خبر داده شده است
      • مقصود از مشرقین و مغربین و معنای آیه: " مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ..."
      • مراد از فنای هر که بر زمین است و وجه اینکه آن را از جمله نعمت های الهی شمرده است
      • مقصود از وجه خدا و بقای آن، و معنای" ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ"
      • منظور از سؤال هر که در آسمان و زمین است از خدا، و معنای اینکه خدا در هر روز در شانی است
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته)
  • سوره الرحمن (55): آیات 31 تا 78
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات معنای جمله" سَنَفْرُغُ لَکُمْ أَیُّهَ الثَّقَلانِ" و عدم منافات آن با" لا یشغله شان عن شان"
      • اشاره
      • معنای اینکه خطاب به جن و انس فرمود نمی توانید بگریزید جز به سلطان
      • آیه" فَیَوْمَئِذٍ لا یُسْئَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌّ" سرعت حساب را افاده می کند و با آیه،" وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ" و امثال آن منافات ندارد
      • مراد از مقام پروردگار در آیه: " وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ"
      • اشاره به اقسام و مراحل خوف از مقام پروردگار و بیان اینکه مقصود از خائفان در آیه: " وَ لِمَنْ خافَ..." مخلصین است
      • اقوال مختلف در باره اینکه خائف از مقام رب دو بهشت دارد
      • وصف آن دو بهشت
      • مراد از" وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتانِ"
    • بحث روایتی چند روایت در ذیل آیه: " وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ"
      • اشاره
      • روایاتی در ذیل آیه،" هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ"
      • چند روایت در باره وجود دو قسم بهشت و در باره همسران بهشتی
• (56)سوره واقعه مکی است و هفتاد و شش آیه دارد (76)
  • سوره الواقعة (56): آیات 1 تا 10
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • وجه اینکه از قیامت به" واقعه" تعبیر فرمود
      • مقصود از اصحاب المیمنة
      • معنای" السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ" و اقوال مختلف در باره مراد از سابقین
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: " إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ..." و مراد از" السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ"
  • سوره الواقعة (56): آیات 11 تا 56
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • موارد استعمال کلمه" قرب" و معنای تقرب به خدا و اینکه مقربون بلند مرتبه ترین طبقات اهل سعادتند
      • مراد از اولین و آخرین در آیه: " ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ" و وصف نعمت های بهشتی مقربان از ایشان
      • وصف نعم بهشتی اصحاب الیمین
      • مقصود از" اتراف" در تعلیل استقرار اصحاب شمال در عذاب به اینکه آنان مترف بودند
      • اقوال مختلف در باره مقصود از" حنث عظیم" که اصحاب شمال بر آن اصرار می ورزیدند
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • توضیحی راجع به روایتی که بر نسخ آیه: " ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ" با آیه: " ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِینَ" دلالت دارد
      • روایاتی در ذیل آیات مربوط به بهشت و نعمت های بهشتی
  • سوره الواقعة (56): آیات 57 تا 96
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • بیان جهت اینکه لازمه اعتقاد به آفریدگان تصدیق قیامت و معاد است (نَحْنُ خَلَقْناکُمْ فَلَوْ لا تُصَدِّقُونَ)
      • مرگ تقدیر شده است و ناشی از غلبه اسباب زوال بر قدرت و اراده خداوند نیست
      • حکمت و غرض از تقدیر مرگ: تبدیل امثال، و انشاء مجدد اموات
      • توضیح اینکه چگونه علم به دنیا و خصوصیات آن مستلزم اذعان به معاد است
      • بیان اینکه آیه: " وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولی فَلَوْ لا تَذَکَّرُونَ" مبتنی بر قیاس نیست
      • اثبات ربوبیت پروردگار با بر شمردن سه تا از مهمترین حوائج مردم: زراعت، آب و آتش
      • معنای آیه: " فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ"
      • معنای اینکه قرآن کریم است
      • مراد از" مس" و" مطهرون" در آیه: " لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ"
      • معنای اینکه فرمود: روزی خود را تکذیب قرار می دهید
      • اگر قیامتی در کار نیست پس چرا جان به گلوگاه رسیده را بر نمی گردانید؟!
      • وضع طوائف سه گانه (مقربون، اصحاب الیمین و اصحاب الشمال) در حال مرگ و پس از مرگ
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته)
      • اشاره
      • چند روایت در باره نهی از مس قرآن بدون طهارت
• (57)سوره حدید مدنی است و بیست و نه آیه دارد (29)
  • سوره الحدید (57): آیات 1 تا 6
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان غرض سوره حدید: تحریک و تشویق مؤمنین به انفاق و...
      • اشاره
      • بیان اینکه تسبیح آنچه در آسمان ها و زمین است تسبیح حقیقی است نه مجازی و به زبان حال
      • توضیح مقصود از" اول"،" آخر"،" ظاهر" و" باطن" بودن خدای سبحان
      • احاطه، ملک و علم مطلق خداوند بر همه چیز و همه کس
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • شرح چند روایت در باره اول و آخر و ظاهر و باطن بودن خدای تعالی
      • شرح روایتی راجع به علم خداوند
  • سوره الحدید (57): آیات 7 تا 15
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • بیان اینکه آیه: " آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا..." خطاب به مؤمنین و امر به آثار ایمان است
      • وجه و نکته اینکه فرمود از آنچه که خدا شما را در آن جانشین کرده انفاق کنید
      • مراد از میثاقی که از مؤمنین گرفته شده است
      • توبیخ شدید کسانی که از انفاق مالی که خدا تنها وارث آنست بخل می ورزند
      • عدم تساوی انفاق در زمان جنگ با انفاق بعد از فتح
      • توضیحی در باره اجر دادن خدا به بنده و اینکه اجری که خدا در مقابل عمل عبد می دهد تفضلی است از او عز و جل
      • حد اعلای تشویق به انفاق در راه خدا، به اینکه آن را قرض دادن به خدا نامید که به چند برابر باز پرداخت می شود
      • تقاضای منافقان از مؤمنان در قیامت، و جوابی که به آنان داده می شود: به دنیا برگردید و نور به دست آورید
      • مقصود از دیواری که بین منافقان و مؤمنان زده می شود و مفاد این تمثیل در بیان حال منافقان در دنیا و آخرت
      • استمداد منافقان از مؤمنان و جواب ایشان به آنها
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه مربوط به انفاق قبل از فتح و بعد از فتح، گفتگوی منافقان و مؤمنان در قیامت و روایتی در باره آرزوی دراز)
  • سوره الحدید (57): آیات 16 تا 24
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات عتاب به مؤمنین به جهت قساوتی که دل هایشان را گرفته و در مقابل ذکر خدا خاشع نمی شود
      • اشاره
      • مقصود از اینکه فرمود مؤمنان به خدا و رسل نزد پروردگارشان صدیقین و شهدایند
      • پنج خصلت زندگی دنیا: لهو، لعب، زینت، تفاخر و تکاثر و سخنی از شیخ بهایی در این باره
      • مثلی برای بیان فریبندگی دنیا
      • اختلاف معنا و مفاد آیه: " سابِقُوا إِلی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ" با آیه: " وَ سارِعُوا إِلی مَغْفِرَةٍ..."
      • مراد از اینکه عرض بهشت مانند عرض آسمان و زمین است
      • مقصود از ایمان در جمله: "... أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ" ایمان توأم با عمل است
      • وجوه متعدد در معنای آیه: " ما أَصابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتابٍ..."
      • حکمت و فایده دانستن اینکه حوادث دنیا مکتوب و مقدرند این است که در از دست دادن اندوه مخورید و در به دست آوردن شادی مکنید
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: " أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا..." و" أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ..." و در باره حد زهد)
  • سوره الحدید (57): آیات 25 تا 29
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از" کتاب" و" میزان" در آیه: " لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ..."
      • وجه تعبیر به انزال حدید در: " وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ"
      • منظور از قرار دادن رأفت و رحمت در دل های پیروان عیسی (علیه السلام)
      • معنای امر به ایمان به رسول (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) در آیه: " یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ..."
      • مراد از نوری که خدا برای مؤمنین قرار می دهد که بدان راه روند و معنای آیه: " لِئَلَّا یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتابِ..."
    • بحث روایتی روایاتی در باره میزان، انزال حدید، بدعت رهبانیت در نصرانیت، انفاق و...
• (58)سوره مجادله مدنی است و بیست و دو آیه دارد (22)
  • سوره المجادلة (58): آیات 1 تا 6
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • سنت جاهلی" ظهار" و الغاء و منکر و دروغ اعلام کردن آن در آیه: الَّذِینَ یُظاهِرُونَ مِنْکُمْ...
      • بیان کفاره ظهار و معنای جمله" ثُمَّ یَعُودُونَ لِما قالُوا..."
    • بحث روایتی (روایاتی در باره شان نزول آیات مربوط به ظهار)
  • سوره المجادلة (58): آیات 7 تا 13
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از چهارمی بودن خدا برای سه نجوی کننده و ششمی بودن او برای پنج نجوی کننده
      • مذمت و توبیخ منافقان و بیمار دلانی که با وجود نهی شدن از نجوی، باز هم نجوی می کردند
      • تجلیل از علماء امت
      • وجوب دادن صدقه بر توانگران قبل از نجوی یا پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)، علت و حکمت آن، و سپس نسخ شدن این حکم
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیات مربوط به نجوی، تحیت مغرضانه منافقین بر پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)، و رفع درجات علماء
      • اشاره
      • چند روایت حاکی از اینکه امیر المؤمنین (علیه السلام) تنها کسی بود که به حکم صدقه دادن قبل از نجوی با پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) عمل نمود
  • سوره المجادلة (58): آیات 14 تا 22
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • بیان وصف و حال منافقان: تولی یهود، سوگند دروغ یاد کردن و...
      • دروغ گویی منافقین در قیامت که روز کشف حقائق است از باب بروز ملکات و عادات است
      • جنبه های مختلف غلبه خدا و رسولان او (کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِی)
      • هرگز دوستی با دشمنان خدا و رسول (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) با داشتن ایمان قابل جمع نیست
      • مراد از تایید مؤمنین به روحی از او و بیان اینکه مؤمنان علاوه بر حیات طبیعی از حیات طیبه برخوردارند
    • بحث روایتی روایاتی در باره نزول آیه: " کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِی"، حب و بغض فی اللَّه، و روح ایمان
• (59)سوره حشر مدنی است و بیست و چهار آیه دارد (24)
  • سوره الحشر (59): آیات 1 تا 10
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • بیان آیات مربوط به اخراج بنی النضیر از سرزمینشان
      • معنای اینکه فرمود: " یُخْرِبُونَ بُیُوتَهُمْ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ"
      • موارد مصرف" فی ء
      • شرح آیه: " وَ الَّذِینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِیمانَ..." که متضمن مدح انصار در چشم نداشتنشان به اموالی که بین مهاجران تقسیم شد می باشد
    • بحث روایتی روایاتی در باره ماجرای اخراج و تبعید بنی النضیر، و چشم پوشی انصار از غنائم آنان برای تقسیم بین مهاجرین
      • اشاره
      • چند روایت در باره فی ء و موارد مصرف آن، و در ذیل آیه" ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ..."
      • چند روایت در باره ایمان و اینکه دین حب، و حب دین است و در باره صفت رذیله" شح"
  • سوره الحشر (59): آیات 11 تا 17
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات دروغگویی و پیمان شکنی منافقین در وعده ها و قرارهایی که با برادران کافرشان می گذارند
      • اشاره
      • تمثیل حال منافقین به شیطان که انسان را تا مرز کفر می کشاند و سپس از او بیزاری می جوید
    • بحث روایتی (چند روایت راجع به تبعید بنی النضیر، عهد شکنی منافقان با آنان و داستان برصیصای عابد که کارش به کفر انجامید)
  • سوره الحشر (59): آیات 18 تا 24
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات معارف و مواعظی که از مضامین این آیات برداشت می شود
      • اشاره
      • امر به تقوی در اعمال و امر به محاسبه و نظر در اعمال، در آیه: " یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ"
      • بیان رابطه و ملازمه بین فراموش کردن خدا و فراموش کردن خود (وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ...)
      • مثلی گویای عظمت و جلالت قدر قرآن
      • توضیحی در مورد اینکه خداوند عالم غیب و شهادت است. و معانی پاره ای از اسماء حسنای دیگر خدا
    • بحث روایتی (روایاتی در باره بعضی اسماء و صفات خداوند، و در باره محاسبه نفس و نظر در اعمال).
• (60)سوره ممتحنه مدنی است و سیزده آیه دارد (13)
  • سوره الممتحنة (60): آیات 1 تا 9
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیاتی که به سختی از دوستی مؤمنین با کفار و مشرکین نهی می کند
      • اشاره
      • دوستی کردن با کفار از بغض و عداوت آنها نسبت به شما نمی کاهد و اگر به شما دست یابند...
      • بیان اینکه در قیامت رابطه اسباب و انساب وجود نخواهد داشت و مراد از اینکه فرمود خداوند بین شما و ارحام و اولادتان در قیامت جدایی می اندازد
      • وجوه دیگری که در معنای جمله" یَفْصِلُ بَیْنَکُمْ" گفته شده است
      • اسوه بودن ابراهیم (علیه السلام) و پیروانش در تبری از مشرکین و توضیح در باره استغفار ابراهیم (علیه السلام) برای پدر و اینکه استثنای" إِلَّا قَوْلَ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ..." متصل است یا منقطع
      • نهی از دوستی با کفار به معنای نهی از عدالت و خوش رفتاری با کفار غیر حربی نیست
    • بحث روایتی چند روایت راجع به نزول آیات نهی از دوستی با کفار و مشرکین در ماجرای نامه نوشتن حاطب بن ابی بلتعه برای مشرکین مکه
      • اشاره
      • نقد و رد روایتی که در آن آمده است: شاید خداوند به شرکت کنندگان در جنگ بدر گفته باشد هر چه می خواهید بکنید...!
      • چند روایت در باره تجویز معاشرت و خوش رفتاری با کفار غیر محارب و در باره حب و بغض بخاطر خدا
  • سوره الممتحنة (60): آیات 10 تا 13
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات حکم زنانی که ایمان آورده به سوی پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) هجرت می کردند ازدواج با آنها و...
      • اشاره
      • معنای آیه شریفه: " وَ إِنْ فاتَکُمْ شَیْ ءٌ مِنْ أَزْواجِکُمْ..."
      • حکم بیعت زنان مؤمن با رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) و شرایط آن
      • یاد آوری شقاوت و هلاکت ابدی یهود (مغضوب علیهم) و نهی از دوستی با آنان
    • بحث روایتی روایاتی در باره زنان مهاجر، امتحان ایمان آنها، بیعتشان با پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)، حکم ازدواج با آنها و...
      • اشاره
      • زن هایی که از اسلام خارج شدند و به کفار پیوستند
      • چند روایت در باره ازدواج با زنان کافر و توضیحی در باره جمع بین آیه: " وَ لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ" و آیه" وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ..."
• (61)سوره صف مدنی است و چهارده آیه دارد (14)
  • سوره الصف (61): آیات 1 تا 9
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به مطالب این سوره مبارکه
      • اشاره
      • مقصود از خطاب توبیخی: " چرا می گویید آنچه را که عمل نمی کنید" با توجه به سیاق و زمینه کلام
      • مراد از ایذاء بنی اسرائیل پیامبرشان موسی (علیه السلام) را و نهی مسلمانان از اینکه مانند آنها رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) را بیازارند
      • معنای جمله: " فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ..." و بیان اینکه مقصود از ازاغه و اضلال خداوند چیست
      • دو بخش دعوت و رسالت عیسی (علیه السلام): تصدیق پیامبر پیش از خود، و بشارت به آمدن پیامبر بعد از خود
      • توضیح اینکه مفهوم بشارت دادن عیسی (علیه السلام) به آمدن پیامبر اسلام (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) این است که دین اسلام اتم و اکمل است
      • معروف بودن پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) به نام احمد
      • وجه اینکه رد کننده دعوت به اسلام" ظالمترین" است
      • معنای اظهار دین حق بر همه ادیان
    • بحث روایتی (روایاتی در باره نام های پیامبر اکرم (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)، بشارت عیسی، فاصله بین عیسی و پیامبر اسلام (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)
  • سوره الصف (61): آیات 10 تا 14
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • تجارتی که شما را از عذاب الیم نجات می دهد و مغفرت و جنت و نصرت و فتح در پی دارد
      • معنای اینکه فرمود: " کُونُوا أَنْصارَ اللَّهِ..."
    • بحث روایتی چند روایت در باره تجارت نجات دهنده، حواریون عیسی (علیه السلام) و...)
• (62)سوره جمعه مدنی است و یازده آیه دارد (11)
  • سوره الجمعة (62): آیات 1 تا 8
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به مطالب سوره جمعه
      • اشاره
      • معنای اینکه آنچه در آسمان و زمین است خدا را تسبیح می کنند
      • مقتضیات منزه بودن خدای تعالی از هر نقص و حاجت
      • مقصود از" امیین" و اشاره به عدم منافات بین امی بودن پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) و مبعوث شدنش در امیین، با جهانی بودن دعوت آن جناب
      • مراد از تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت و وجه مقدم آوردن تزکیه در جمله: " وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ"
      • وجه ارتباط تشبیه یهود به حمار حامل اسفار با آیه مربوط به بعثت پیامبر اسلام (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)
      • استدلال علیه یهود با این بیان که اگر راست گویید آرزوی مرگ کنید
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: " هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ..."، اهل فارس و تحصیل ایمان، و...)
    • گفتاری در اینکه منظور از تعلیم حکمت چیست توضیحی در باره رابطه سنت های عملی با مبانی اعتقادی
      • اشاره
      • حکمت عبارت است از علم و عمل حق و سر چشمه گرفته از فطرت، که اسلام بدان دعوت می کند
  • سوره الجمعة (62): آیات 9 تا 11
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به نماز جمعه، امر به شتاب بدان و رها کردن هر کاری باز دارنده از آن
      • اشاره
      • معنای اینکه فرمود: " بگو آنچه نزد خدا است بهتر از لهو و تجارت است..."
    • بحث روایتی (روایاتی در باره شتاب به سوی نماز جمعه و تعطیل کارها، انتشار در زمین بعد از نماز و طلب رزق، و...)
      • اشاره
      • چند روایت در باره پراکنده شدن مردم از نزد پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) در حالی که خطبه جمعه می خواند، و نزول آیه: " إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَیْها..."
• (63)سوره منافقون مدنی است و یازده آیه دارد (11)
  • سوره المنافقون (63): آیات 1 تا 8
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • کاذب بودن منافقان در شهادت به رسالت پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) از باب کذب مخبری بوده است
      • منظور از اینکه در باره منافقین فرموده: " آمَنُوا ثُمَّ کَفَرُوا فَطُبِعَ عَلی قُلُوبِهِمْ..."
      • معنای اینکه خداوند بر دل های منافقین مهر زده
      • اوصاف و احوالی دیگر از منافقین
    • بحث روایتی (روایاتی در باره ماجرای رفتار و گفتار منافقانه عبد اللَّه ابن ابی و نزول آیات مربوطه)
    • گفتاری پیرامون مساله نفاق در صدر اسلام اشاره به خطر منافقین و فتنه انگیزی ها و توطئه هایشان در صدر اسلام
      • اشاره
      • رد این سخن که نفاق بعد از هجرت پدید آمد و قبل از رحلت پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) برچیده شد! و اثبات اینکه قبل از هجرت و بعد از پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) نیز انگیزه های نفاق وجود داشته است
  • سوره المنافقون (63): آیات 9 تا 11
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات نهی از دو صفت نفاق آور: سر گرمی به مال و اولاد، و بخل ورزی
      • اشاره
      • پیش از مرگ انفاق کنید که چون اجل آمد آرزوی باز گشت اجابت نمی شود
    • بحث روایتی (چند روایت در ذیل برخی آیات گذشته)
• (64)سوره تغابن مدنی است و هجده آیه دارد (18)
  • سوره التغابن (64): آیات 1 تا 10
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • ذکر پاره ای از اسماء حسنی و صفات علیای خدای تعالی که وجود قیامت و بعث و جزا را اقتضاء دارند
      • معنای جمله: " وَ اسْتَغْنَی اللَّهُ" و مراد از استغنای خدای سبحان
      • اشاره به آیاتی که در آنها برای وقوع و تحقق قیامت قسم یاد شده است
      • آیاتی که بر جمع شدن مردم در قیامت برای فصل قضاء دلالت می کنند
      • چند وجه درباره وجه تسمیه روز قیامت به" یوم التغابن"
    • بحث روایتی (چند روایت در باره نام های روز قیامت و" یوم التغابن" بودن آن و...
  • سوره التغابن (64): آیات 11 تا 18
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از اذن که فرمود هیچ مصیبتی نمی رسد مگر به اذن خدا، اذن تکوینی است نه اذن لفظی و نه اذن تشریعی
      • مفاد جمله: " وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ" و رابطه بین اعتقاد به عمومیت علم و مشیت خدا با سکون و آرامش قلبی
      • اطاعت رسول (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) اطاعت خدا و نافرمانیش نافرمانی او است
      • بیان اینکه اطاعت یک نحوه عبودیت است و فقط باید از خدا و فرستاده اش اطاعت شود، و ایمان به خدا و اطاعت او یک نوع توکل بر او است
      • مقصود از اینکه خطاب به مؤمنین فرمود: برخی از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند، از آنان بر حذر باشید و...
      • معنای اینکه فرمود: " فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ" و جمع آن با آیه" اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ"
      • معنای جمله: " وَ أَنْفِقُوا خَیْراً لِأَنْفُسِکُمْ" و وجه منصوب بودن کلمه" خیرا"
    • بحث روایتی روایتی در باره دشمن بودن بعضی از همسران و فرزندان مؤمنین و نزول آیه: " إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ..."
      • اشاره
      • اشکال وارد بر چند روایت حاکی از اینکه پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) راجع به حب خود حسنین را آیهِ نَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ" را قرائت نموده است
      • روایتی در ذیل آیه: " اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ" و" فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ" و روایتی در باره بخل ورزیدن
• (65)سوره طلاق مدنی است و دوازده آیه دارد (12)
  • سوره الطلاق (65): آیات 1 تا 7
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات راجع به حکم طلاق، عده، رجوع و...
      • اشاره
      • معنای جملات آیه شریفه «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً...» با توجّه به سیاق و موضع آن
      • شرح مفاد آیه کریمه فوق
      • مدت عده طلاق
      • تکلیف بچه شیر خوار زن مطلقه
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات طلاق، راجع به احکام طلاق، عده، رجوع و...)
      • اشاره
      • چند روایت در باره تقوی، توکل و کفایت خداوند، در ذیل آیه شریفه: " وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً..."
  • سوره الطلاق (65): آیات 8 تا 12
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات مقصود از شدت حساب در جمله" فَحاسَبْناها حِساباً شَدِیداً"
      • اشاره
      • تقوای خدا و بیم از وبال عتو و استکبار در برابر او مقتضای عقل و نقل است
      • وجه اینکه رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) را" ذکر" نامید و از بعثت او تعبیر به انزال فرمود
      • مقصود از اینکه خداوند زمین را مانند آسمان ها هفت تا آفرید
      • مراد از امر و نزول آن بین آسمان ها و زمین در جمله: " یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ..."
    • بحث روایتی (دو روایت در ذیل جمله" قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً رَسُولًا..." و در باره خلقت سماوات و ارضین)
• (66)سوره تحریم مدنی است و دوازده آیه دارد (12)
  • سوره التحریم (66): آیات 1 تا 9
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از تحریم پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) آنچه را که خدا برایش حلال کرده (لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ)
      • توضیح آیاتی که افشای سر پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) توسط یکی از همسرانش (حفصه دختر عمر) و آزار شدن پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) را حکایت می کند و از پشتیبانی خدا و جبرئیل و صالح مؤمنین و ملائکه از آن جناب خبر می دهد
      • لحن و بیان عجیبی که در آیات متضمن پشتیبانی و تایید رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) به کار رفته است
      • اشاره به اینکه همه همسران پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) نیکوکار و ماجور نبوده اند و بیان اینکه ملاک بهتر و برتری مفاد" أَزْواجاً خَیْراً مِنْکُنَّ" توبه و قوت (اطاعت) است
      • مراد از توصیف ملائکة موکل بر جهنم به غلاظ و شداد بودن و اینکه: " لا یَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُونَ"
      • توضیحی راجع به مکلف بودن ملائکه
      • در قیامت جزا عبارت است از خود عمل و عذر خواهی در آن روز بلا اثر است
      • دو احتمال در معنای جمله: " یَوْمَ لا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ..."
      • مقصود از دعای مؤمنین در قیامت: " رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا..." و مراد از امر به جهاد با منافقین به پیامبر اکرم (صلی اللَّه علیه و آله و سلم)
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیات نخست سوره تحریم و شان نزول آن آیات
      • اشاره
      • روایاتی راجع به اینکه منظور از" صالح المؤمنین" علی (علیه السلام) است و اینکه چگونه اهل خود را از آتش حفظ کنیم (قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً...)
      • چند روایت پیرامون مراد از توبه نصوح و راجع به نور مؤمنین در روز قیامت
  • سوره التحریم (66): آیات 10 تا 12
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات تعریض شدید به دو همسر پیامبر (حفصه و عایشه) با ذکر دو مثل بیانگر اینکه هیچ سبب و نسبی ملاک کرامت و برتری نیست.
      • اشاره
      • سر انجام بد همسر نوح (علیه السلام) و همسر لوط (علیه السلام) با اینکه همسر پیامبر بودند
      • شرح دعای همسر فرعون و درخواست هایش از پروردگار متعال
      • اوصاف و فضائل مریم (علیها السلام)
    • بحث روایتی (روایاتی پیرامون فضیلت فاطمه (علیها السلام)، خدیجه، مریم و آسیه و در باره نحوه کشته شدن همسر فرعون)
• (67)سوره ملک مکی است و سی آیه دارد (30)
  • سوره الملک (67): آیات 1 تا 14
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات اشاره به غرض سوره مبارکه ملک
      • اشاره
      • افاده کمال تسلط خدا بر ملک در جمله" بِیَدِهِ الْمُلْکُ"
      • وجه اینکه فرمود: " خَلَقَ الْمَوْتَ..."
      • مفاد اینکه در تعلیل آفرینش موت و حیات فرمود: " لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا"
      • بیان اینکه مقصود از نبودن تفاوت در خلق ارتباط و اتصال اجزاء عالم و وحدت نظام جاری در آن است
      • اشاره به مراد از اینکه فرمود ستارگان را رجوم برای شیاطین قرار دادیم
      • وصف جهنم و حکایت سؤال و جواب ملائکه موکل بر دوزخ با دوزخیان
      • موارد استعمال" سمع" و وجه اینکه دوزخیان در جواب فرشتگان گفتند: " لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ..."
      • جواب به شبهه ای در باره معاد، با بیان علم فراگیر و احاطه مطلق خداوند بر اعمال و احوال موجودات
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل جمله: " لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا" و در ذیل برخی دیگر از آیات گذشته)
  • سوره الملک (67): آیات 15 تا 22
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات پاره ای از نشانه های تدبیر الهی
      • اشاره
      • ذکر آیت پرواز پرندگان (أَ وَ لَمْ یَرَوْا إِلَی الطَّیْرِ..." و بیان وجه اینکه فرمود جز خدا کسی طیور را در فضا نگه نمی دارد
      • تمثیلی برای بیان حال مؤمن طالب بصیرت و کافر جاهل و لجوج
    • بحث روایتی (روایتی دال بر اینکه قلب بر چهار قسم است، در ذیل آیه" أَ فَمَنْ یَمْشِی مُکِبًّا عَلی وَجْهِهِ...")
  • سوره الملک (67): آیات 23 تا 30
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مقصود از انشاء بشر (هُوَ الَّذِی أَنْشَأَکُمْ...)
• (68)سوره قلم مکی است و پنجاه و دو آیه دارد (52)
  • سوره القلم (68): آیات 1 تا 33
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات محتویات سوره مبارکه قلم و محل نزول آن
      • اشاره
      • وجوهی که در باره قسم به" قلم" و" ما یسطرون" گفته شده است
      • مراد از نعمت در آیه: " ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ"
      • معنای اینکه فرمود پیامبر اجر غیر ممنون دارد و بر" خلق عظیم" است
      • صفات رذیله برخی از دشمنان دین که دارای مال و فرزند هستند و خدا پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) را از اطاعت آنها و از مداهنه و مماشات با آنها نهی فرموده است
      • تهدید مکذبان متمول زمان پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) با ذکر داستان صاحبان باغی که به مال دل بستند و از خدا غافل گشتند و از فقرا دریغ کردند و باغشان نابود شد و...
    • بحث روایتی روایاتی در باره مراد از" ن"،" قلم" و" ما یسطرون"
      • اشاره
      • روایاتی در باره مراد از" خُلُقٍ عَظِیمٍ"، مراد از" کُلَّ حَلَّافٍ مَهِینٍ..." و...
      • ماجرای صاحبان باغی که به عذاب الهی نابود گشت
  • سوره القلم (68): آیات 34 تا 52
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • شرح مفاد آیه" أَ فَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ" و آیات بعد از آن که در مقام نفی حکم مکذبان به اینکه بر فرض وجود قیامت، با مسلمانان برابرند می باشد
      • مراد از شرکای مشرکین در آیه: " أَمْ لَهُمْ شُرَکاءُ فَلْیَأْتُوا بِشُرَکائِهِمْ..."
      • معنای از شرکای مشرکین در آیه: " یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ"
      • معنای استدراج کفار و مکذبان (سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ)
      • امر به رسول اللَّه (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) به صبر و نهی از اینکه چون یونس (علیه السلام) ناشکیبا باشد
      • بیان عدم منافات بین آیه: " لَوْ لا أَنْ تَدارَکَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ..." با آیه: " فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ..."
      • اشاره به اینکه دلیلی بر نفی چشم زخم و خرافی بودن آن نیست
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیه: " یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ..."
      • اشاره
      • روایاتی در باره املاء و استدراج گنهکاران، چشم زخم، و...
• (69)سوره الحاقه مکی است و پنجاه و دو آیه دارد (52)
  • سوره الحاقة (69): آیات 1 تا 12
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات تسمیه قیامت به" حاقه" و" قارعه" و اشاره به هلاکت اقوامی که آن را تکذیب کردند
      • اشاره
      • توضیحی در باره اینکه یکی از سنن الهی به کمال رساندن همه موجودات است و انسان علاوه بر کمال تکوینی، با سنت تشریع به سوی کمال هدایت شده است
    • بحث روایتی (روایاتی متعدد دال بر اینکه امیر المؤمنین (علیه السلام)" أُذُنٌ واعِیَةٌ" بوده است)
  • سوره الحاقة (69): آیات 13 تا 37
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات پاره ای از نشانه ها، مقدمات و وقایع قیامت: نفخ در صور، کوبیده شدن زمین، کوه ها، انشقاق آسمان، و...
      • اشاره
      • مقصود از اینکه فرمود در قیامت عرضه می شوید، بروز و افشای حقایق است در آن روز
      • وصف حال آن کس که در آن روز کتابش به دست راستش داده می شود و آنکه کتابش به دست چپش داده می شود، و نقل آنچه می گویند
    • بحث روایتی (روایاتی راجع به حمله عرش در قیامت، کسانی که کتابشان به دست راست یا چپ داده می شود، و...)
  • سوره الحاقة (69): آیات 38 تا 52
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات قسم به" آنچه می بینید و آنچه نمی بینید" سوگند به مجموع خلائق است. چند وجه دیگر در باره این قسم
      • اشاره
      • وجه اینکه قرآن را قول رسولی کریم خواند
      • مفاد تهدید پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله و سلم) به اینکه" وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاوِیلِ لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمِینِ..."

• • • • •