.jpg)
ترجمه تفسیر المیزان جلد 10
چهارشنبه, ۱۱ دی ۱۳۹۸، ۰۷:۱۸ ق.ظ
ترجمه تفسیر المیزان جلد 10
ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد 10
- مشخصات کتاب
-
(10)(سوره یونس دارای 109 آیه می باشد)
-
سوره یونس (10): آیات 1 تا 10
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات کیفیت و مکان نزول سوره یونس و بیان غرض و آهنگ کلی این سوره مبارکه
- اشاره
- اشاره به استعمال کلمه" آیه" در مورد معانی، اعیان و اقوال
- اشاره به اینکه تعین و جدا سازی آیات قرآن بستگی به ذوق تفاهم دارد و بیان مراد از" حکیم" در: " تِلْکَ آیاتُ الْکِتابِ الْحَکِیمِ"
- توضیحی در باره اینکه وحی مشتمل است بر انذار همه مردم و تبشیر مؤمنین. و بیان معنای: " قَدَمَ صِدْقٍ"
- جواب خدای تعالی به تردید و تعجب کفار از نزول وحی و اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) را ساحر مبین خواندند
- استدلال اول بر اثبات معاد، به سنت جاریه الهیه بر افاضه رحمت تا تمامیت و کمال موجودات
- حجت دوم: اعمال قسط و عدل الهی، با پاداش دادن به صالح و کیفر دادن به طالح (لِیَجْزِیَ الَّذِینَ آمَنُوا...)
- حقانیت خلقت الهی در آفرینش آفتاب و ماه
- معنای اختلاف لیل و نهار و حکمت هایی که در آن وجود دارد
- اعتماد به معاد یکی از اصول و پایه های دین است و انکار لقاء اللَّه و فراموشی روز حساب و دلبستگی به زندگی دنیا اساس انکار دین می باشد
- مراد از هدایت مؤمنین به ایمانشان، و اشاره به رابطه بین ایمان و عمل و آثار هر یک
- محبت خالص مؤمنین به خدای تعالی، و تسبیح او، و تحیت و درود آنان به یکدیگر در جنات نعیم
- حمد و ستایش خدای تعالی فقط از بندگان مخلص خدا بر می آید
- بحث روایتی (روایاتی در مورد: " قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ"، و تسبیح و حمد پروردگار توسط اهل بهشت)
- سوره یونس (10): آیات 11 تا 14
-
سوره یونس (10): آیات 15 تا 25
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- علت اینکه مشرکین به رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) گفتند: " قرآنی دیگر بیاور یا این قرآن را تبدیل کن" و مراد آنان از این درخواست و وجوهی که در این باره گفته شده است
- جواب به درخواست مشرکین و بیان اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله) حق و اختیاری در تعویض و تبدیل قرآن ندارد
- شدت شناعت ظلم بستگی به عظمت مورد ظلم دارد و ظلمی بالاتر از افتراء بستن به خدا یا تکذیب آیات او نیست
- فلسفه بت پرستی و مبنای عقاید بت پرستان در باره بت ها و رد پندارهای باطل آنان
- توضیحی در مورد پیدایش اختلاف در میان مردم و بوجود آمدن دو راه: هدایت و ضلالت
- اقوال مفسرین در ذیل آیه شریفه: " وَ ما کانَ النَّاسُ إِلَّا أُمَّةً واحِدَةً فَاخْتَلَفُوا..."
- سخن یکی از مفسرین در مورد جمله: " وَ لَوْ لا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ" و بیان نادرستی آن
- شرحی در مورد مکر مشرکین در آیات خدا و مراد از: " اللَّهُ أَسْرَعُ مَکْراً"
- معنای" دعاء" و فرق آن با" نداء" و بیان مراد از دعا و دعوت خدای تعالی و دعا و دعوت بندگان
- دعا و عبادت در حقیقت یکی هستند و دعاء بنده عبادت، و عبادت او دعا است
- معنای" سلام" و اینکه سلام از اسماء خدای تعالی است و اشاره به وجه تسمیه بهشت به" دار السلام"
- بحث روایتی (روایاتی چند در مورد درخواست قرآنی دیگر توسط مشرکین، مکر کردن با خدا، دار السلام و...)
-
سوره یونس (10): آیات 26 تا 30
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- پاداش نیکوکاران" حسنی" و" زیاده بر آن" است و دچار تاریکی ظاهری و معنوی نمی شوند
- کیفر بد کاران مساوی کار بدشان است، ذلیل هستند، چهره هایشان را سیاهی پوشانیده و خالد در آتشند
- شرحی در مورد اینکه در روز قیامت بت ها و خدایان مشرکین، عبادت آنان را نفی می کنند و بیان اینکه در مقابل بت ها و خدایان و همی، عبادت قابل تحقق نیست
- نقد و رد نظریات مختلف برخی از مفسرین در مورد نفی عبادت مشرکین
- بحث روایتی (چند روایت در مورد اینکه پاداش محسنین، حسنی و زیاده بر آن است و در مورد سیاهی چهره بد کاران در روز قیامت)
-
سوره یونس (10): آیات 31 تا 36
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای رازق بودن خداوند از آسمان و زمین، و منظور از ملکیت گوشها و چشم ها در: " أَمَّنْ یَمْلِکُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ"
- معنای حیات (زنده بودن)، و اشاره به عمومیت حیات بین حیوان و نبات
- اینکه خداوند زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می کند، یعنی چه؟
- احتجاج برای توحید خداوند در ربوبیت به اینکه تنها مدبر امور مردم و امور عالم پروردگار یگانه است
- احتجاج دوم برای توحید خداوند، با استناد به مساله ابداء و اعاده خلق
- احتجاج سوم برای وحدانیت رب معبود با استناد به وجوب پیروی از حق که با پیروی از هادی به سوی حق حاصل می گردد
- نکته و معنای لطیفی که از جمله پرسشی: " أَ فَمَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ..." استفاده می شود
- مراد از هدایت در آیه شریفه، ایصال به مطلوب است نه صرف ارائه طریق. و اینگونه هدایت جز کار خدا و کسانی که بدون واسطه هدایت گشته اند، کار کسی نیست
- معنای استثناء در: " أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدی و اقوال نادرست برخی از مفسرین در این باره
- اشاره به اینکه هدایت به معنای ایصال به مطلوب، شان انبیاء و ائمه (علیه السلام) است
-
سوره یونس (10): آیات 37 تا 45
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- نفی شانیت مفتری بودن، از قرآن کریم در جمله: " وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَری..."
- مراد از: " الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ" و معنای: " تَفْصِیلَ الْکِتابِ" و اشاره به وحدت همه ادیان و اینکه اختلاف ادیان در اجمال و تفصیل است
- تحدی قرآن کریم به اینکه سوره ای مانند قرآن بیاورید اختصاص به سور معینی ندارد
- فقط به فصاحت و بلاغت قرآن تحدی نشده، بلکه از لحاظ معنی و محتوای قرآن نیز مبارز طلبی شده است
- تاویل معارف و احکام قرآن از مقوله معانی الفاظ نیست. و جهل مشرکین به این تاویل موجب تکذیب آنان شده است
- تقسیم امت اسلام به دو گروه: ایمان آورندگان و ایمان نیاورندگان
- مراد از اینکه در روز حشر، بر انگیخته شدگان می پندارند جز یک ساعت درنگ نکرده اند
-
سوره یونس (10): آیات 46 تا 56
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- سنت الهی مبنی بر فرستادن رسول برای همه امم و قضاء به حق و عدل در بین مصدقین و مکذبین و نجات دادن گروه اول و عذاب و هلاک کردن گروه دوم
- امت ها- همچون افراد- اجل و پایانی دارند و امم پیشین بعد از ارسال رسل و پیدایش اختلاف در میان مردم، با قضاء الهی معذب و منقرض شده اند
- این پندار غلط و خرافی که عذاب دنیوی از امت اسلام برداشته شده با منطق اسلام سازگار نیست
- سرزنش آنهایی که از روی استهزاء شتاب در نزول عذاب را درخواست کردند
- سلطنت و مالکیت خدای تعالی قابل مقایسه با سلطنت های اعتباری ظاهری افراد انسان نیست و وجود مانع و رادع از تحقق اراده حق متعال، معقول نیست
- قول خدای تعالی و وعده او همان فعل محقق او است و قابل تخلف و تردید نمی باشد (إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ)
- بحث روایتی (دو روایت در ذیل آیات گذشته مربوط به عذاب)
-
سوره یونس (10): آیات 57 تا 70
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- توضیح معنای مفردات آیه شریفه: " موعظه"،" شِفاءٌ لِما فِی الصُّدُورِ"،" هدی" و" رحمت"
- اشاره به معنای" رحمان" و" رحیم" و مراد از اینکه قرآن برای مؤمنین رحمت است
- توصیف قرآن به چهار صفت موعظه، شفای درون، هدایت و رحمت بودن، در آیه شریفه، بیان جامعی است برای همه آثار طیب و نیکوی قرآن کریم
- مراد از فضل خدا و رحمت خدا در آیه شریفه: " قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ..."
- وجه اینکه از دادن روزی به" انزال" روزی تعبیر شده، با اینکه رزق آدمیان در زمین است
- بیان اینکه هر حکمی باید با اذن خدا باشد. و حکم مختص به خدا است. و طرح دو شبهه در این زمینه و پاسخ به آن دو شبهه
- حکم خدا منطبق با فطرت، هماهنگ با نظام خلقت و همسوی حرکت انسان به سوی هدف کمال او است
- سلطنت و احاطه تام الهی بر اعمال بشر، شهادت و علمی است کامل و فراگیرنده همه اعمال از همه خلائق حتی پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)
- معنای" ولایت" و مراد از ولایت خدا
- اشاره به مراتب ایمان و بیان اینکه خدای تعالی ولی مؤمنین است که از مرتبه بالای ایمان برخوردارند
- توجیه و توضیحی در مورد اینکه اولیای خدا، ترس و اندوهی ندارند و بیان اینکه اطلاق جمله: " لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ" شامل نفی ترس و اندوه هم در دنیا و هم در آخرت می شود
- بررسی سخن یکی از مفسرین در باره نفی ترس و اندوه از اولیای خدا و رد آن گفته
- تسلی دادن به پیامبر (صلی الله علیه و آله) که از سخنان جاهلانه مشرکین نرنجد زیرا" عزت از آن خدا است" و" خدا سمیع و علیم است"
- استدلال برای محال بودن فرزند داشتن خدای تعالی، در برابر مشرکین که گفتند: " اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً"
-
بحث روایتی
- اشاره
- چند روایت در مورد مراد از فضل و رحمت خدا در: " قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ..."
- روایاتی در باره معنای ولایت خدا و وصف اولیاء اللَّه
- چند روایت در تفسیر" بشری" داشتن اولیاء اللَّه در دنیا و آخرتَ هُمُ الْبُشْری فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ)
- چند روایت در باره رؤیا و اقسام آن
- سوره یونس (10): آیات 71 تا 74
-
سوره یونس (10): آیات 75 تا 93
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- وقایعی از سرگذشت، پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و مسلمین، که داستان موسی (علیه السلام) به آن وقایع اشاره دارد
- گفتگوی موسی با فرعونیان
- سحر و هر باطل دیگر، از آنجا که از جریان نظام عالم خارج است بنا بر سنت الهی مبنی بر استقرار و احقاق حق و محو و ابطال باطل، دوامی نخواهد داشت
- مراد از" ذُرِّیَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ" که به موسی (علیه السلام) ایمان آوردند و اقوال مفسرین در این باره
- ضعیفان بنی اسرائیل با ترس و واهمه از فرعون و اطرافیان توانگر او به موسی (علیه السلام) گرویدند
- اگر مؤمن هستید و تسلیم خدائید، بر او توکل کنید
- دعای بنی اسرائیل: " رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِینَ" دعا برای رفع ضعف و ذلت از خودشان بوده است
- امر به خانه سازی برای بنی اسرائیل
- ابتداء به اضلال، بر خداوند محال است ولی اضلال برای مجازات محال نیست و مال و زینت دادن به فرعونیان از این باب بوده است
- استجابت نفرین موسی و هارون علیه فرعونیان
- ایمان آوردن فرعون در آستانه هلاکت، و مردود بودن ایمان و توبه او
- اشاره به رابطه نفس و بدن و بیان اینکه انسانیت انسان به نفس او است و بدن، مرکب و ابزار کار نفس است
- وجوهی که در معنای: " ننجیک ببدنک" گفته شده و بیان اینکه علت انتساب نجات به بدن فرعون، اتحاد شدید بین نفس و بدن است
- معنای" مُبَوَّأَ صِدْقٍ" که در وصف مسکن بنی اسرائیل آمده است و اشاره به مفهومی که از اضافه اشیاء و مفاهیم به کلمه" صدق"، استفاده می شود
-
سوره یونس (10): آیات 94 تا 103
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای آیه شریفه: " فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ" که متضمن استشهاد از اهل کتاب برای اثبات اینکه معارف قرآن مجید آسمانی و حق است، می باشد
- نکته ای که در مخاطب قرار دادن رسول گرامی (صلی الله علیه و آله) به خطاب: " فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ..." وجود دارد
- مراد از حتمی شدن کلمه پروردگار، که در بیان علت زیانکاری مکذبین آمده است، حتمی شدن عذاب آتش است بر آنها
- هر انسانی چه به اختیار و چه به اضطرار ایمان می آورد ولی ایمان اضطراری مقبول نیست
- معنای استثناء" إِلَّا قَوْمَ یُونُسَ" در آیه: " فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ..." و اشاره به بعض وجوهی که در معنای این استثنا گفته شده است
- اشاره به اینکه ایمان باید اختیاری و بدون اکراه باشد و بیانی در مورد اینکه هیچ کس جز به اذن خدا ایمان نمی آورد و اگر خدا می خواست همه اهل زمین ایمان می آوردند
- در آیه شریفه: " وَ ما کانَ لِنَفْسٍ..." از شک و تردید (در مقابل ایمان) به رجس و پلیدی تعبیر شده است
- وعده خداوند به نجات دادن مؤمنین از امت اسلام، همانطور که پیامبران و مؤمنین از امم گذشته را نجات داد
- بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه: " فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ..." قَوْمَ یُونُسَ...)
-
سوره یونس (10): آیات 104 تا 109
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- مراد از شک داشتن مشرکین در دین پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آیه: " قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی شَکٍّ مِنْ دِینِی"
- پیامبر (صلی الله علیه و آله) با بیان استواری خود در راه توحید و نفی طریقه مشرکین، شک و تردید مشرکین را رفع می نماید
- نکته ای که در تعبیر لطیف در: " فَلا أَعْبُدُ الَّذِینَ تَعْبُدُونَ..." و" لا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَنْفَعُکَ وَ لا یَضُرُّکَ"
-
سوره یونس (10): آیات 1 تا 10
-
(11)سوره هود در مکه نازل شده و مشتمل بر صد و بیست آیه است (120)
-
سوره هود (11): آیات 1 تا 4
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات توحید اصلی است متضمن تمامی تفاصیل و جزئیات معانی قرآن. و تمام تفاصیل و فروع قرآن به آن اصل بر می گردد
- اشاره
- آهنگ و غرض کلی سوره هود و کیفیت و مکان نزول آن
- معنای احکام و تفصیل و اینکه آیات قرآن محکم بود و مفصل گشت (أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ)
- اقوال مختلف مفسرین در باره مراد از احکام و تفصیل آیات، و بیان نادرستی آن اقوال
- آیه: " أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ..." مفسر محکم و مفصل بودن آیات قرآن است
- مراد از توبه در: " وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ" ایمان است
- نتیجه توحید، استغفار و ایمان، زندگی خوب و حیات طیبه دنیوی، در پرتو علم و عمل صالح و بهره مندی همگان از نعمت های زمینی، می باشد
- معنای اینکه" خداوند به هر دارای فضلی فضلش را می دهد" و اشاره به اینکه فقط دین توحید است که افراط و تفریط در روابط اجتماعی را تعدیل می کند
- هر کس در جایی که لایق آنست قرار داده می شود
- بیان نادرستی سخن یکی از مفسرین که از جمله: " یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً" نجات امت محمد (صلی الله علیه و آله) از عذاب انقراض را استفاده کرده است
-
سوره هود (11): آیات 5 تا 16
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای جمله: " یَثْنُونَ صُدُورَهُمْ لِیَسْتَخْفُوا مِنْهُ..." که پنهان شدن مشرکین برای پرهیز از روبرو شدن با دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را حکایت می کند
- روزی دادن به موجودات نیز همچون ایجاد آنان، مختص خدای تعالی و حقی است برای خلق که خداوند بر خود واجب فرموده است
- معنای" سماء" و مراد از" سماوات"
- منظور از خلق سماوات و ارض در شش روز (هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ)
- معنای جمله: " وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ"
- اموری که در قرآن به عنوان هدف از خلقت، از آنها یاد شده و از آن جمله است آزمایش و تمیز نیکوکار از بدکار
- استنتاج وجود ملائکه قبل از خلقت آسمانها و زمین، از جمله: " وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ" و بررسی و رد اساس و مبنای این نظر
- جهات حسن و مصلحت بر اراده و افعال ما حاکم است و خداوند جل شانه تحت تاثیر و حکومت آن جهات و هیچ چیز دیگر نیست
- مراد کفار از اینکه مساله معاد و بعث بعد از مرگ را سحر خواندند
- مقصود از کلمه امت در آیه: " وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلی أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ" و وجوهی که در معنای آن گفته شده است
- هر نعمتی که خدا عطا می کند، رحمتی از او است و بشر طلبکار آن نبوده تا با گرفتن آن نومید شده، کفران بورزد
- انسان تنگ نظر و کوته بینان بین است، در شدت و بلا، نومید و کفور و در نعمت و رفاه، سرمست و بالنده است. جز صابران نیکو کردار...
- صبر و عمل صالح انسان را از آن دو طبیعت مذموم می رهانند، و صبر و عمل صالح منفک از ایمان نیستند
- توضیح در باره خطاب به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در: " فَلَعَلَّکَ تارِکٌ بَعْضَ ما یُوحی إِلَیْکَ..." و معنایی که از این خطاب فهمیده می شود
- مثالی برای فهم وجه خطاب مذکور و اینکه در آن خطاب بطور جدی احتمال ترک ابلاغ، داده نشده
- چون و چرای کفار در باره نزول قرآن و جواب خدای تعالی به آنان
- اگر می پندارید قرآن افتراء بسته بر خدا است، شما نیز از عهده این افتراء برآیید!
- شرحی در مورد اینکه تحدی و مبارزه طلبی قرآن، همه جانبه است و علاوه بر فصاحت و بلاغت شامل معانی و معارف قرآن نیز هست
- بررسی پاسخ هایی که به اشکال مربوط به اینکه چرا در آغاز، به یک سوره و سپس به ده سوره تحدی شده است، داده اند
- پاسخ ما به اشکال مربوط به اختلاف در پیشنهادهای قرآن در مواردی که تحدی و مبارزه طلبی کرده است
- مقصود از بلاغت قرآن، بلاغت مصطلح بین علماء بلاغت و ادب نیست (12)
- اختلاف در موارد تحدی، به اختلاف در اغراض و خصوصیات آن موارد بر می گردد
- عدد ده در: " فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ" خصوصیتی ندارد و دلالت بر کثرت و تعدد دارد
- طرح این اشکال که صرف ناتوانی بشر از آوردن مثل قرآن، دلیل بر آن نمی شود که قرآن از ناحیه خدا است. و پاسخ بدان
- با عجز خود و اسبابی که بدان معتقدید، از آوردن مثل قرآن، راهی جز یقین به الهی بودن قرآن نمی ماند
- معنای اینکه: " قرآن به علم خدا نازل شده" و وجوهی که در این باره گفته شده است
- بیان اینکه خطاب در جمله: " فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ" متوجه مشرکین است و رد سخنان دیگری که در این باره گفته شده است
- مراد از توفیه اعمال (اعمال آنان را به آنان بر می گردانیم) و بیان اینکه نتیجه عمل تابع اسباب و عوامل پدید آورنده عمل است
-
بحث روایتی (شامل روایاتی در ذیل آیات گذشته)
- اشاره
- روایاتی در مورد رازق بودن خدای تعالی و تقدیر روزی برای همه
- دو روایت از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام)، مربوط به طلب روزی حلال از راه کار و تلاش
- چند روایت در باره خلقت آسمانها و زمین و جمله: " وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَی الْماءِ"
- روایتی در مورد" لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا" و بیان مراد از نیکوکارتر بودن
- دو روایت در باره اینکه مراد از" امت معدوده" در آیه شریفه، امام زمان (علیه السلام) و اصحاب اویند
- روایتی در مورد تقسیم امت محمد (صلی الله علیه و آله) در روز قیامت به سه دسته و حبط اعمال دو دسته از آنان
-
سوره هود (11): آیات 17 تا 24
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای" بینه" و موارد اطلاق و استعمال آن
- بینه در آیه: " أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ..." به معنای بصیرت الهی است و جمله مذکور منطبق بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است
- معنای شاهد در: " وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ" و اثر شهادت در اعتماد به مورد شهادت و ایمان به آن
- اشاره به انطباق" شاهد منه" در آیه شریفه با امیر المؤمنین (علیه السلام) و وجوه دیگری که مفسرین در باره مراد از شاهد گفته اند
- قرآن چیز نوظهوری نیست و پیش از آن، کتاب موسی (علیه السلام) نازل شده، کتابی که امام و رحمت بود
- جواب به مشرکین به اینکه خود آنان با عقاید و سنن باطل و خرافی خود بر خدا افترا بسته اند و توضیح مراد از اینکه در قیامت مشرکین بر پروردگارشان عرضه می شوند
- تمامی منحرفین از راه حق، ستمکار و مفتری بر خدایند
- مشرکین و کفار با کفر خود و جز خدا را ولی گرفتن، از قدرت و سلطه خدای تعالی و ولایت او خارج نگشته اند و عذابشان دو برابر می شود
- توضیحی در باره اینکه کفار آیات خدا را نمی بینند و انذارها و تبشیرها را نمی شنوند
- معنای خسران نفس و ضلال و گم شدن مفتریات و مراد از اینکه کفار در آخرت" اخسرون" هستند
- معنای" اخبات" و مراد از اخبات مؤمنین به سوی خدا و بیان اینکه وصف: " وَ أَخْبَتُوا إِلی رَبِّهِمْ" در آیه شریفه، به طایفه خاصی از مؤمنین اشاره دارد
- بحث روایتی (روایاتی متعددی در باره انطباق جمله: " أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ" بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیر المؤمنین (علیه السلام).
-
سوره هود (11): آیات 25 تا 35
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- نوح (علیه السلام) نذیر مبین بوده و رسالتش باز داشتن مردم از عبادت غیر خدا و انذارشان از عذاب بوده است
- انگیزه بت پرستی قوم نوح (علیه السلام) و محاجه آن جناب با آنان در سطح فهمشان
- خروج از اسلام، خروج از نظام آفرینش است و عذاب و هلاکت در پی دارد
- دلیل اول توانگران و اشراف قوم نوح (علیه السلام) که در رد دعوت آن حضرت استدلال کردند به اینکه او نیز چون آنان بشر است
- استدلال دوم قوم نوح (علیه السلام) در رد دعوت آن جناب به اینکه افراد پا برهنه و مستمند و پست به تو ایمان آورده اند!
- سومین سخن قوم نوح (علیه السلام) در برابر آن جناب و مؤمنین به او، این بود که گفتند: برتری و امتیازی در شما نمی بینیم
- سخن دیگر قوم نوح (علیه السلام) خطاب به نوح و پیروانش: ما شما را دروغگو می پنداریم
- جواب نوح (علیه السلام) به استدلال اول قوم خود که گفتند: " ما نَراکَ إِلَّا بَشَراً مِثْلَنا"
- نفی اجبار و اکراه در دین، در شریعت نوح که کهن ترین شرایع است تشریع شده بود
- جواب نوح (علیه السلام) به این سخن قوم خود که مؤمنین به او را پست و ضعیف توصیف کردند، به اینکه او آنان را از خود نمی راند و حساب همه با خدا است
- پاسخ نوح (علیه السلام) به این حجت اشراف قوم خود که به نوح (علیه السلام) و پیروانش گفتند ما در شما برتری و فضلی بر خود نمی بینیم
- پندارهای جاهلانه عوام الناس در باره انبیاء (علیه السلام) و توقعات نابجایشان از آنان
- گفتاری فلسفی و قرآنی پیرامون قدرت انبیاء و اولیاء (پیرامون قدرت انبیاء و اولیاء به اذن خدا، عدم استقلال ممکنات از واجب الوجود، نه در ذات و نه در آثار)
-
بیان آیات
- اشاره
- دیدگاه اشراف قوم نوح (علیه السلام) در باره تقسیم جامعه به دو طبقه بالا و پایین و مبارزه نوح (علیه السلام) با این اعتقاد باطل
- ملاک فضیلت، پاکی نفس و صفای باطن است نه امتیازات و برتریهای مادی و ظاهری
- سخن آخر قوم نوح (علیه السلام) به آن جناب: " اگر از راستگویان هستی، عذابی را که وعده می دهی بیاور!"
- جواب نوح (علیه السلام): من اختیار ندارم، آوردن عذاب به دست خدا است و بسته به مشیت او می باشد
- معنای" غی" و فرق بین اغوا و اضلال و معنای اراده و اشاره به تفاوت بین اراده ما و اراده خدا
- بیان جواز انتساب اغوای مجازاتی به خدای تعالی و اشاره به اینکه عذاب استیصال قوم نوح (علیه السلام) مسبوق به اغوای خداوند بوده است
- وجوه دیگری که در معنای جمله: " إِنْ کانَ اللَّهُ یُرِیدُ أَنْ یُغْوِیَکُمْ" گفته شده است
- مشابهت و همانندی احتجاجات نوح (علیه السلام) با قوم خود، با احتجاجات پیغمبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) با مشرکین زمان خود
- بحث روایتی (دو روایت در ذیل آیه: " لا یَنْفَعُکُمْ نُصْحِی..." و" أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ...")
-
سوره هود (11): آیات 36 تا 49
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- قطع امید از ایمان آوردن قوم نوح (علیه السلام)
- مراد از خطاب خداوند به نوح (علیه السلام): کشتی را پیش چشمان ما و به وحی ما بساز و...
- مسخره کردن قوم نوح (علیه السلام)، کشتی ساختن او را و جواب آن حضرت به آنان
- معنای جمله: " وَ فارَ التَّنُّورُ" و اقوال مختلفی که در معنای تنور و فوران آن گفته اند
- معنای جمله: " بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها" و احتمالاتی که در باره مفردات این جمله و معنای آن ذکر شده است
- گفتگوی نوح (علیه السلام) که از کفر درونی پسرش اطلاع نداشت، با او
- اتمام عذاب، و امر تکوینی خدای تعالی به سکون و آرامش زمین و آسمان (یا ارض ابلعی ماءک و...)
- نکاتی ادبی و بلاغت شگفتی که در آیه: " وَ قِیلَ یا أَرْضُ ابْلَعِی ماءَکِ وَ یا سَماءُ أَقْلِعِی..." دیده می شود
- دلسوزی نوح (علیه السلام) برای پسرش- در قالب استفسار از خدای تعالی- و ادبی که آن حضرت در سخن گفتن در باره پسرش، در برابر احکم الحاکمین به کار برده است
- مراد از اینکه پسر نوح (علیه السلام) از اهل آن حضرت نبوده است (إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ)
- چند قول دیگر پیرامون مراد از جمله: " إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ"
- منظور از اینکه پسر نوح (علیه السلام)، عملی غیر صالح است (إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ)
- بیان اینکه نوح (علیه السلام) تقاضای نجات فرزند خود را نکرد و نهی: " فَلا تَسْئَلْنِ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ" تسدید الهی بوده که همواره انبیاء (علیه السلام) از آن برخوردار، و معصوم از خطا و لغزش بوده اند
- نمونه هایی از نهی از عملی که واقع نشده است
- بیان اینکه این کلام نوح (علیه السلام) که به خدا عرض کرد: " وَ إِلَّا تَغْفِرْ لِی وَ تَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِینَ" اظهار شکر است
- خطاب و امر به هبوط به نوح (علیه السلام) و همراهانش، دومین امر به هبوط به بشر، بعد از امر به هبوط آدم (علیه السلام) بوده است
- مراد از جمله: " وَ عَلی أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَکَ" در خطاب خداوند به نوح (علیه السلام)
- بحث روایتی (روایاتی در مورد داستان نوح و قوم او، در ذیل آیات شریفه گذشته)
-
چند بحث قرآنی، روایتی، تاریخی و فلسفی پیرامون داستان نوح (علیه السلام)
- 1-اجمالی از اصل داستان
-
2-داستان نوح (علیه السلام) در قرآن
- انحراف تدریجی بشر از فطرت انسانی و پیدایش اختلاف طبقاتی بعد از حضرت آدم (علیه السلام) و بعثت و رسالت حضرت نوح (علیه السلام)
- دین و شریعت نوح (علیه السلام)
- تحمل زحمات طاقت فرسای نوح (علیه السلام) در کار دعوت:
- مدت زیستن نوح (علیه السلام) در میان قومش:
- کشتی سازی نوح (علیه السلام)
- نزول عذاب و آمدن طوفان:
- پایان یافتن داستان و پیاده شدن نوح و همراهانش به زمین:
- داستان پسر غرق شده نوح:
- 3-خصائص نوح (علیه السلام) اولین پیامبر اولوا العزم، پدر دوم نسل حاضر بشر و...
- 4-در تواریخ و اسطوره های سایر ملل در باره طوفان چه آمده است؟
-
5-آیا نبوت نوح (علیه السلام)، جهانی و برای همه بشر بوده؟
- اشاره
- شرحی در مورد نبوت و بعثت انبیاء و جواب به بعض اهل سنت که منکر عمومیت رسالت نوح (علیه السلام) هستند
- انسان در مسیر کمالی خود (به طبع ثانوی) ناچار از حیات اجتماعی و تعاونی است
- ضرورت وجود قانون در حیات اجتماعی بشر
- علاوه بر هدایت تکوینی انسان، و بهره مندی او از عقل و تفکر، هدایت تشریعی انسان از راه وحی و نبوت، برای رسیدن به کمال و سعادت ضروری و لازم است
- عمل نکردن بشر به تعالیم وحی، نمی تواند دلیل بر لغو بودن ارسال رسل و انزال کتب باشد
- شریعت نوح (علیه السلام) که نخستین شریعت الهی بوده، لزوما جهانی و همگانی بوده است
- 6-آیا طوفان نوح همه کره زمین را فرا گرفت؟
- اجمالی از برخی مباحث زمین شناسی در چند فصل
-
گفتاری در چند فصل پیرامون پرستش بت ها
- 1- گرایش و اطمینان انسان به حس و تمایل او به تشبیه و تمثیل غیر محسوس به محسوس
- 2- توجه به خدا از راه عبادت بر مبنای اصل کلی و فطری خضوع ضعیف در برابر قوی
- 3- وثنیت از کجا سرچشمه گرفت و به چه صورت آغاز شد؟:
- 4- چرا برای ارباب انواع و خدایانی دیگر مجسمه ساختند ولی برای خدای تعالی مجسمه نساختند؟
- 5- وثنیت صابئه:
- 6- وثنیت برهمیه:
- 7- وثنیت بودایی:
- 8- وثنیت عرب:
- 9- دفاع اسلام از توحید و نبردش با وثنیت:
- 10- بنای سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر توحید و نفی شرکاء:
- بحثی دیگر ملحق به گفتار سابق
-
سوره هود (11): آیات 50 تا 60
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- سخنان جناب هود (علیه السلام) به قوم خود (قوم عاد)
- معنای" فطر" و" فطرة اللَّه" و فرق بین" فطرت" و" خلق"
- معنای اینکه هود (علیه السلام) فرمود: استغفار کنید و ایمان بیاورید تا اینکه خداوند" یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلی قُوَّتِکُمْ"
- اعمال صالح باعث ازدیاد خیرات و نعمتها است و اعمال زشت بلا و محنت و بدبختی در پی دارد
- جواب رد قوم هود به آن حضرت
- تحدی هود (علیه السلام) به اینکه گفت: در باره من هر نیرنگی می توانید بکنید و به من مهلت ندهید معجزه و بینه آن جناب بود و منظور از آن، تعجیز قوم خود و آلهه آنان بود
- معنای این سخن هود (علیه السلام) به قوم خود که گفت: " وَ یَسْتَخْلِفُ رَبِّی قَوْماً غَیْرَکُمْ وَ لا تَضُرُّونَهُ شَیْئاً"
- اشاره به اینکه عصیان و نافرمانی در برابر یک پیغمبر، عصیان در برابر همه پیامبران بشمار می رود
- سه خصلت قوم هود که به خاطر آن ملعون دنیا و آخرت شدند: انکار آیات الهی، نافرمانی انبیاء و اطاعت از جباران
- بحث روایتی (روایتی در تفسیر جمله: " إِنَّ رَبِّی عَلی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ" و اشاره به روایات راجع به قوم هود)
- گفتاری پیرامون داستان هود (علیه السلام)
-
سوره هود (11): آیات 61 تا 68
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای" انشاء" و" استعمار" در جمله: " هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فِیها"
- استدلال برای عدم جواز عبادت غیر خدا به: وجود ارتباط بین خالق و خلق، نزدیک بودن خدا به انسان و نفی استقلال اسباب
- قومیت پرستی و ملیت گرایی، و ادعای شک و تردید داشتن، دو حجت قوم ثمود، در رد دعوت جناب صالح (علیه السلام)
- جواب صالح (علیه السلام) به دلائل قوم خود و معنای جمله: " فَما تَزِیدُونَنِی غَیْرَ تَخْسِیرٍ"
- کشتن ناقه صالح (علیه السلام) و نزول عذاب بر قوم ثمود
- بحث روایتی (روایتی در باره داستان ناقه صالح و کشتن آن و هلاکت قوم ثمود)
- گفتاری در داستان صالح (علیه السلام) در چند فصل
-
سوره هود (11): آیات 69 تا 76
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- معنای جمله: " قالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ" که سلام فرشتگان مامور عذاب قوم لوط (علیه السلام) به ابراهیم (علیه السلام) و جواب او را حکایت می کند
- احساس ترس ابراهیم (علیه السلام) از اینکه میهمانان ناشناخته اش دست به سوی غذا نبردند
- شرحی در مورد صفت تهور و بی باکی، و صفت جبن و ترسویی، و حد اعتدال بین این دو جنبه افراط و تفریط. و بیان عدم منافات انتساب ترس به ابراهیم (علیه السلام)، با عصمت آن حضرت
- معنای ضحک همسر ابراهیم (علیه السلام) (فضحکت) و وجوهی که در باره آن گفته شده است
- وجه تسمیه" یعقوب". شگفت زده شدن همسر ابراهیم (علیه السلام) از بشارت بچه دار شدن
- مجادله و گفتگوی ابراهیم (علیه السلام) برای رفع عذاب از قوم لوط (علیه السلام)
- بحث روایتی (روایاتی در تفسیر آیات مربوط به فرشتگان وارد بر ابراهیم (علیه السلام)، بشری و مجادله ابراهیم (علیه السلام))
- گفتاری در داستان بشری و بررسی مفاد آیات مبارکه ای که در سور مختلفه در این باره آمده است
-
سوره هود (11): آیات 77 تا 83
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- مراد از" بناتی" و" أَطْهَرُ لَکُمْ" در سخن لوط (علیه السلام) به قوم خود: " هؤُلاءِ بَناتِی هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ"
- معنای جواب قوم لوط (علیه السلام) به او، که گفتند: " تو می دانی که ما، در دختران تو حقی نداریم..." و وجوهی که در مورد آن گفته شده است
- توضیح این کلام لوط (علیه السلام) که بعد از مایوس شدن از انصراف قوم خود گفت: " لَوْ أَنَّ لِی بِکُمْ قُوَّةً أَوْ آوِی إِلی رُکْنٍ شَدِیدٍ". و اقوال مختلف در این باره
- فرشتگان مامور عذاب، خود را معرفی کرده، به لوط (علیه السلام) می گویند از آن سرزمین دور شود
- عذاب و هلاک قوم لوط (علیه السلام) با زیر و رو شدن زمین و بارش سنگ
- تهدید همه ستمکاران به نزول عذابی همانند عذاب قوم لوط (علیه السلام) بر آنان
-
بحث روایتی (روایاتی در باره قوم لوط، فرشتگان میهمان لوط و داستان هلاکت قوم او)
- اشاره
- روایتی که متضمن بیان کیفیت مخصوصی در مورد زیر و رو شدن سرزمین قوم لوط (علیه السلام) است و بیان ضعف آن
- سخن صاحب المنار در رد آنچه در باره کیفیت زیر و رو کردن سرزمین قوم لوط (علیه السلام) توسط جبرئیل، نقل شده است
- نقاط ضعف در سخن صاحب المنار
- حجیت اخبار مربوط به مسائلی که موضوع حکم و تکلیف نیستند، تعبد پذیر و قابل جعل شرعی نیست
- گفتاری در چند فصل پیرامون داستان لوط و قوم او
-
سوره هود (11): آیات 84 تا 95
- اشاره
- ترجمه آیات
-
بیان آیات
- اشاره
- مبعوث شدن شعیب (علیه السلام) به سوی قوم خود، و رساندن پیام: خدا را پرستش کنید و کم فروشی نکنید!
- بیان اهمیت معاملات و مبادلات مالی در حیات اجتماعی انسان، و آثار سوء کم فروشی
- سودهای حاصل از کم فروشی و تضییع حقوق دیگران برای مؤمنین، خیر بشمار نمی رود. بلکه بهره خدایی و رزق حلال (بقیة اللَّه) برای مؤمنان بهتر است
- استناد قوم شعیب (علیه السلام) به: آزادی فکر و اندیشه، سنن ملی و مالکیت شخصی، در رد دعوت آن حضرت
- جواب شعیب (علیه السلام) به اتهامی که قومش به او زدند که تو می خواهی آزادی ما را سلب کنی
- توضیحی در مورد آزادی انسان و اینکه حیات اجتماعی انسان، آزادی های فردی را محدود می کند
- نشانه صدق مصلحان الهی اینست که چیزی از پیش خود نمی گویند و خود را بدانچه می گویند عمل می کنند. بنا بر این سالب آزادی دیگران نیستند
- گفتاری در معنای حریت انسان در عملش (آزادی تکوینی و تشریعی و بیان اینکه آزادی انسان متاثر می شود از: اسباب و علل، و حیات اجتماعی و مدنی)
- بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات مربوط به شعیب (علیه السلام) و قوم او)
- گفتاری در چند فصل در داستان شعیب (علیه السلام) و قوم او از نظر قرآن کریم
- سوره هود (11): آیات 96 تا 99
-
سوره هود (11): آیات 1 تا 4
