ترجمه تفسیر المیزان جلد 5

ترجمه تفسیر المیزان  جلد   5

ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد 5

• مشخصات کتاب
• ادامه سوره نساء
  • سوره النساء (4): آیات 77 تا 80
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات ملامت افراد ضعیف از مسلمین که به حکم قتال اعتراض نمودند، و پاسخ به آنها
      • اشاره
      • مرگ سرنوشتی محتوم است و با فرار از میدان جنگ و جهاد نمی توان از چنگ آن رهایی یافت
      • حسنات و خیرات از ناحیه خدای سبحان است و ناگواریها و سیئات از ناحیه خود انسانها است و در عین حال همه حسنات و سیئات مستند به خدای تعالی است
    • گفتاری در اینکه حسنات و سیئات مستند به خدای تعالی است
      • اشاره
      • دائمی و ثابت بودن دسته ای از نیکیها و بدیها
      • خیرات و حسنات عناوین وجودی و شرور و سیئات عناوین عدمی می باشند
      • اعطاء و انعام خداوند به مقدار ظرفیت و استحقاق هر کس و هر چیز است
      • وجه خطاب به شخص رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) در:" ما أَصابَکَ ..."
    • بحث روایتی (در باره شان نزول آیه مربوط به استنکاف از قتال، بلایا و محنت ها، نسبت به مؤمن و ...)
  • سوره النساء (4): آیات 81 تا 84
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • پی بردن به حقانیت قرآن با تدبر در آن و نیافتن اختلاف و تفاوت در بیانات آن
      • ملامت افراد ضعیف الایمان که شایعات دشمن ساخته را پراکنده می سازند
      • توصیه به مؤمنین که از جو سازان نترسند و فقط از خدا بترسند
      • وظیفه مؤمنین در مواجهه با شایعات، ارجاع آنها به رسول (صلی الله علیه و آله) و اولی الامر است
      • احتمالاتی که در باره مراد از" اولی الامر" در آیه شریفه داده شده است و بیان اینکه وجه صحیح در معنای آن همان است که در آیه" أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ ..." گفته ایم
      • مراد از استثنا در" الا قلیلا" و اشاره به اقوالی که در این مورد گفته شده است
    • بحث روایتی (روایاتی در باره شایعه پراکنی، مراد از رحمت و فضل خدا در آیه، مامور شدن رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) به قتال به تنهایی ...)
  • سوره النساء (4): آیات 85 تا 91
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • نهی از شفاعت و وساطت در کار بد (وساطت برای منافقین)
      • گمراهی منافقین مستند به خدا است و با شفاعت و دلسوزی هدایت نمی شوند
    • گفتاری در معنای تحیت (اشاره به ریشه استکباری داشتن تحیات در اقوام و امم غیر اسلامی و توضیح و تشریح معنای کلمه" سلام" که تحیت مسلمین است)
    • بحث روایتی (روایاتی در باره آداب تحیت و روایاتی در باره شان نزول آیات گذشته)
  • سوره النساء (4): آیات 92 تا 94
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • استثناء" الا خطا" از" ما کان لمؤمن ان یقتل مؤمنا متعمدا" استثناء حقیقی و متصل است
      • حکم قتل خطایی
      • آزادی نوعی حیات، و بردگی نوعی قتل است
      • تهدید سخت به خلود در آتش در باره کسی که مؤمنی را عمدا بکشد
    • بحث روایتی (در باره شان نزول آیات مربوط به قتل عمد و قتل خطای مؤمن)
  • سوره النساء (4): آیات 95 تا 100
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • یکسان نبودن" مجاهدین" و" قاعدین" در فضیلت، و ترغیب و تحریک نمودن مسلمین به پرداختن به امر جهاد
      • بیان شگفتی آیات مربوط به تفضیل مجاهدین بر قاعدین، از نظر سیاق، و دفع توهم وجود شائبه تناقض در آن دو آیه
      • توبیخ کسانی که بر اثر سلطه مشرکین بر آنها از تمسک به دین باز ماندند بخاطر مهاجرت نکردنشان به سرزمینی دیگر
    • گفتار در معنای مستضعف
      • اشاره
      • هیچ انسانی فی نفسه بی نیاز از عفو الهی نیست و مستضعف نیز به علت جهلی که بدان دچار است و به جهت اینکه در صدد تحصیل سعادت بر نیامده است نیازمند عفو الهی است
      • گروه ها و طوائف مختلف از مدعیان ایمان، از لحاظ زندگی در دار الایمان یا دار الشرک و از لحاظ جهاد یا قعود، و هجرت یا سکون
    • بحث روایتی روایاتی در باره شان نزول آیات گذشته
      • اشاره
      • روایاتی در باره معنای مستضعفین
  • سوره النساء (4): آیات 101 تا 104
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به نماز خوف و حکم نماز مسافر
      • اشاره
      • در حال نماز، جنگ افزارهایتان را همراه داشته باشید و جانب احتیاط را بگیرید تا غافلگیر نشوید
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات گذشته مربوط به نماز خوف و نماز مسافر و وقت نمازهای واجب)
  • سوره النساء (4): آیات 105 تا 126
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آهنگ کلی این آیات و زمینه نزول آنها
      • اشاره
      • نهی پیامبر (صلی الله علیه و آله) از حمایت و دفاع از خائنین
      • معنای امر خداوند به رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) در:" و استغفر اللَّه ..." با توجه به عصمت آن جناب
      • بیان سه جهت در باره گناهی که با علم به گناه بودن آن صادر شود
      • آثار و تبعات گناه فقط گریبانگیر شخص گنهکار است، نه غیر از او
      • معنای کلمه" خطیئه" و اشاره به وجه بکار بردن تعابیر مختلف در باره معصیت
      • انزال کتاب بر رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) و تعلیم حکمت به او ملاک در عصمت آن حضرت و مصونیتش از ضرر و ضلالت است
    • گفتاری پیرامون معنای عصمت
      • اشاره
      • منشا عصمت نوعی از علم است، غیر از علوم معمول و عادی که تاثیر غالبی دارند نه دائمی
      • مراد از انزال و تعلیم به رسول اللَّه در جمله:" وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْکَ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ عَلَّمَکَ ..." دو نوع علم است
      • بیان مراد از" کتاب" و" حکمت" و" علمی که هرگز با آموختن به دست نمی آوردی" در آیه شریفه فوق
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مراد از" سبیل المؤمنین" که از اتباع غیر آن نهی شده، اطاعت از رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) است
      • مشاقه و دشمنی با رسول (صلی الله علیه و آله) شرک به خدای عظیم است
      • وجه اینکه از خدایان دروغین به" اناث" تعبیر شده
      • بیان حال فریب خوردگان شیطان و عاقبت کار آنها
      • کرامت نزد خدا بستگی به اعمال دارد و کسی از خداوند طلبکار نیست
      • عمل کنندگان به بخشی از اعمال صالحه، چه زن و چه مرد، به شرط مؤمن بودن به بهشت می روند
    • بحث روایتی (در ذیل آیات گذشته)
  • سوره النساء (4): آیات 127 تا 134
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به زنان و مسائل زن و شوهر و تعدد زوجات
      • اشاره
      • اقوال و احتمالاتی که در باره جمله" و ما یتلی علیکم" در آیه شریفه گفته شده است
      • مقدار واجب از عدالت بین همسران متعدد که باید مرد مراعات کند
      • دفع توهم اینکه تعدد زوجات در اسلام لغو شده است
      • معنای جمله:" إِنْ یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ أَیُّهَا النَّاسُ وَ یَأْتِ بِآخَرِینَ"
    • بحث روایتی (در ذیل آیات مربوط به احکام ارث و زنان و زناشویی و چند همسری ...)
  • سوره النساء (4): آیه 135
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان آیه
      • اشاره
      • بیان آیه شریفه مربوط به گواهی دادن
      • اشاره به آثار نیکوی شهادت راست و آثار سوء شهادت به دروغ در اجتماع
    • بحث روایتی (روایتی در باره سخن حق گفتن مؤمن به مؤمن)
  • سوره النساء (4): آیات 136 تا 147
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • معنای جمله" یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا آمِنُوا" و اقوالی که در این مورد گفته شده است
      • توبه و مغفرت الهی، طبعا و عادتا شامل کسانی که برای بار دوم به کفر بگروند نمی شود
      • احتمالاتی که در معنای" دو بار ایمان آوردن و سپس کفر ورزیدن" می رود
      • تهدید برخی از مؤمنین که کافران را دوست و ولی خود می گیرند و با آنان مجالست و مخالطت می کنند
      • مراد از نفی سبیل در جمله:" لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا"
      • معنای خدعه منافقین به خدا و خدعه خدا به آنان و ذکر چند صفت از اوصاف منافقین
      • ترک ولایت مؤمنین و قبول ولایت کفار" نفاق" است و اعمال بد بندگان حجتی است علیه آنان
      • شرائط از بین بردن ریشه های نفاق و رهایی از صفات زشت آن
    • بحث روایتی (روایاتی در باره: کفر بعد از ایمان، نفی سبیل، خدعه خدا، ریا، ...)
  • سوره النساء (4): آیات 148 تا 149
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مراد از" دوست نداشتن" خدا بد گویی آشکار را، اینست که در شریعت خود آن را نکوهیده شمرده است
      • حد مجاز در بدگویی مظلوم از ظالم
      • تشویق به عفو نمودن و چشم پوشی کردن از انتقام
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه شریفه:" لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ ...")
  • سوره النساء (4): آیات 150 تا 152
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • ایمان به خدا مستلزم ایمان به همه رسولان او است و تفرقه انداختن بین خدا و رسولانش کفر حقیقی است
  • سوره النساء (4): آیات 153 تا 169
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • درخواست اهل کتاب از پیامبر (صلی الله علیه و آله) که کتابی از آسمان به ایشان نازل گردد و پاسخ به آنها
      • مشتبه شدن امر بر یهود در مورد کشتن و به دار آویختن عیسی (علیه السلام)
      • رفع عیسی (علیه السلام) (به سوی خدا) با روح و جسم او و نوعی تخلیص بوده
      • اقوال مختلف در باره معنی" وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ"
      • دو کیفر، یکی دنیوی و دیگری اخروی که یهود به خاطر مظالمشان مستوجب آن دو شدند
      • توجیهات مختلفی که در مورد اعراب کلمه" المقیمین" در آیه شریفه گفته شده است
      • از میان اهل کتاب" راسخون در علم" به سبب علم به اینکه وحی به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با وحی به انبیاء پیشین فرقی ندارد، به آن حضرت ایمان می آورند
      • قید" بعلمه" در جمله" أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ" وحی شیطان ها را (از مورد گواهی خدا و ملائکه) خارج می سازد
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایاتی در معنای" وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ" و روایاتی در باره نزول عیسی (علیه السلام) در هنگام ظهور مهدی (علیه السلام)
      • روایاتی در ذیل" إِنَّا أَوْحَیْنا إِلَیْکَ کَما أَوْحَیْنا إِلی نُوحٍ وَ النَّبِیِّینَ مِنْ بَعْدِهِ" و در ذیل" وَ رُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْکَ"
  • سوره النساء (4): آیات 170 تا 175
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • با مالکیت مطلقه الهی، کفر کافران چیزی را از ملک و سلطه خدای سبحان سلب نمی کند
      • " کلمه" و" روح" بودن عیسی (علیه السلام)
      • منزه بودن خدای سبحان از داشتن فرزند و نفی فرزند بودن عیسی (علیه السلام) برای خدا و الوهیت او
      • معنای" برهان" و مراد از برهان در:" قَدْ جاءَکُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّکُمْ"
  • سوره النساء (4): آیه 176
    • اشاره
    • ترجمه آیه
    • بیان آیه
    • بحث روایتی (در ذیل آیه شریفه مربوط به سهام ارث خویشاوندان ابوین یا پدری)
• (5)سوره مائده مدنی است و یکصد و بیست آیه دارد (120)
  • سوره المائدة (5): آیات 1 تا 3
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای" عقد" و وجوهی که در بیان مراد از عقود در" أَوْفُوا بِالْعُقُودِ" گفته شده است
    • بحثی پیرامون معنای عقد
      • اشاره
      • حسن وفای به عهد و قبح نقض عهد از فطریات بشر است و انسان در زندگی فردی و اجتماعی بی نیاز از عهد و وفای به آن نیست
      • اهتمام شارع مقدس اسلام به حرمت عهد و لزوم وفای به آن
      • مقایسه اسلام با دیگر سنت های اجتماعی در مساله عهد و وفای به آن
    • بیان آیات
      • اشاره
      • تحریم خون و سه نوع گوشت
      • معنای" استقسام به ازلام" که از آن نهی شده است
      • جمله" الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ" معترضه است و ربطی به صدر و ذیل آیه" حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ ..." ندارد
      • منظور از روزی که کافران از (غلبه بر) دین مسلمانان ناامید شدند چه روزی است؟
      • یکی از احتمالاتی که در باره مراد از" یوم" در" الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا" داده شده و رد آن
      • مراد از" یوم" در آیه شریفه از نظر ما، با دقت نظر در تفسیر آیه شریفه
      • آخرین امید کافران برای محو دین اسلام، به مرگ پیامبر (صلی الله علیه و آله) بسته شده بود
      • آیه شریفه در مورد ولایت علی (علیه السلام) و در روز غدیر خم که قیام دین به حامل شخصی مبدل به قیام به حامل نوعی شد، نازل گشته است
      • جمله" فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ" در مقام تهدید است نه در مقام منت گذاری
      • معنای تمام و کمال و فرق آن دو
      • آنچه که انسان با تصرف در آن راه خدا را طی کند نعمت است
      • دین اسلام از حیث اشتمال آن بر ولایت خدا و رسول و اولیاء امر، نعمت است
      • جمله:" الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی ..." ناظر است بر کمال یافتن دین خدا در تشریع، و تمامیت یافتن ولایت نعمت با نصب" اولی الامر"
    • بحثی علمی در سه فصل
      • فصل اول در عقائد امتها در مورد خوردن گوشت
      • فصل دوم:چطور اسلام کشتن حیوان را تجویز کرده با اینکه رحم و عاطفه آن را جائز نمی داند؟
        • اشاره
        • اساس شرایع دین و زیر بنای آن حکمت و مصالح حقیقی است نه عواطف وهمی
        • رأفت و رحمت از مواهب خلقت است، ولی تکوین آن را حاکم علی الاطلاق قرار نداده
      • فصل سوم در پاسخ از این سؤال است که چرا اسلام حلیت گوشت را مبنی بر تذکیه کرد؟
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات گذشته)
      • اشاره
      • روایاتی در باره شان نزول جمله:" و لا امین البیت الحرام"
      • روایاتی در باره معنای" نیکی" و" اثم" در ذیل جمله" تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی ..."
      • روایاتی در ذیل آیه مربوط به گوشت های حرام و استقسام به ازلام
    • بحث روایتی دیگر (پیرامون نزول آیه" الیوم اکملت لکم ..." در خصوص ولایت علی (علیه السلام) در روز غدیر خم)
      • اشاره
      • آیه" الیوم ..." شریفه جز مساله ولایت، مساله دیگری را تحمل نمی کند
      • بررسی روایات دیگری که آیه را به غیر مساله ولایت ربط می دهند
      • اشکالاتی که بر قول به اینکه مراد از اکمال دین و اتمام نعمت، کمال و تمام ظاهری می باشد، وارد است
      • پاسخ به این توهم که مراد از اکمال دین، نجات دادن مسلمین از مزاحمت مشرکین است
  • سوره المائدة (5): آیات 4 تا 5
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • حکم صید با سگ شکاری
      • پاسخ به یک سؤال در مورد توجه خطاب تکلیفی به کفار در آیه شریفه
      • آیه شریفه داله بر حلیت محصنات از اهل کتاب، منسوخ نیست
      • منظور از کلمه" محصنات" در آیه شریفه
      • معنای" کفر به ایمان" عبارت است از ترک عمل به مقتضای ایمان
      • بیان غرض از تشریع حکم مربوط به زنان کتابیه و زنهار دادن از سقوط در پرتگاه هوا و هوس در معاشرت با اهل کتاب
      • اقوال و احتمالات نادرستی که در معنای آیه" الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ ..." گفته شده است
    • بحث روایتی
      • روایاتی در ذیل جمله" ... وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُکَلِّبِینَ" مربوط به صید با سگ شکاری
      • روایاتی در مورد مراد از حلیت طعام اهل کتاب در ذیل جمله" و طعامهم حل لکم"
      • رد اشکالات صاحب تفسیر المنار بر علمای خاصه که حلیت حبوبات و نظائر آن را که نزد اهل کتاب باشد از آیه شریفه فهمیده اند
      • اشاره به عدم صحت قول به منسوخ شدن جمله" وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ ..." با" لا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوافِرِ"
      • روایاتی در باره معنای" کفر به ایمان" در ذیل جمله" وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْإِیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ"
  • سوره المائدة (5): آیات 6 تا 7
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای" قیام الی الصلاة" اراده نماز گزاردن است
      • دستور وضو ساختن
      • توضیحی در مورد قید" إِلَی الْمَرافِقِ" و شستن دست از بالا به پائین، در وضو
      • اختلاف در اعراب کلمه" ارجلکم" و در نتیجه اختلاف در اینکه مسح پا واجب است یا شستن آن
      • توجیهات نادرستی که به منظور توجیه برخی روایات مخالف کتاب، بر آیه وضو تحمیل کرده اند
      • امر به تحصیل طهارت با غسل، بعد از جنابت
      • پنج نکته در آیه شریفه:" وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضی أَوْ عَلی سَفَرٍ ..."
      • رعایت ادب در تعبیر از قضای حاجت در جمله:" أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ"
      • ایراداتی که بر آیه شریفه گرفته شده با پاسخ به آنها
      • دستور تیمم
      • مقدار لازم در مسح دست
      • مراد از نفی حرج در" ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ ..."
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات مربوط به وضو و تیمم و غسل)
  • سوره المائدة (5): آیات 8 تا 14
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • میثاقی که خداوند از یهود و نصارا گرفت و پیمان شکنی آنان
      • مراد از توکل بر خدا
      • نقمت هایی که به سبب پیمان شکنی به یهود رسید
      • پیمان شکنی نصارا و عواقب آن
  • سوره المائدة (5): آیات 15 تا 19
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مراد از نور در" قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبِینٌ" قرآن مجید است
      • هادی حقیقی خدای سبحان است و رسول و کتاب آلت و وسیله ظاهری هدایت هستند
      • راههای خدایی بسیاراند ولی بر خلاف راههای غیر خدایی، همه آن راهها به یک راه (صراط مستقیم) منتهی می شوند
      • در مواردی که اخراج مردم از ظلمات به نور به رسول یا کتاب نسبت داده می شود اذن خدا به معنای رضای او است
      • برهانی بر بطلان اعتقاد مسیحیان به اینکه مسیح فرزند خدا است
      • یهود و نصاری ادعای فرزندی حقیقی برای خدا را ندارند بلکه مدعی اختصاص و تقرب به خدایند
      • احتجاج با یهود و نصاری و ابطال ادعای آنان از دو راه: راه نقض و راه اثبات نقیض
      • مردم به اختلاف مقام و موقعیتی که نسبت به پروردگارشان دارند، در ابتلاء به بلایا و مصائب دنیوی بر سه دسته اند
      • حوادث و بلایا برای مسلمین، امتحان و برای منحرفین از اسلام نکال و عذاب بوده است
      • سه مقدمه برای بیان حجت علیه دعوی یهود و نصارا که می گفتند خدا راهی به عذاب کردن ما ندارد
      • اعتقاد به محال بودن نسخ و بداء مستلزم محدود دانستن قدرت خدای تعالی است
    • گفتاری در اینکه قرآن کریم چه طریقه ای برای تفکر پیشنهاد کرده و این بحثی است مختلط از مطالب قرآنی و فلسفی و روایتی
      • اشاره
      • قرآن، تشخیص فکر صحیح و اقوم را به عقل فطری بشر احاله نموده است
      • خدای تعالی بندگان را به اطاعت کور کورانه مامور نکرده است
      • فطرت انسانها در تشخیص طریقه فکر صحیح یکسان است و هیچگاه دستخوش تغییر و تبدیل نگشته
      • طریقه استنتاج از قضایای اولیه بدیهی (طریقه منطقی) راهی است اجتناب ناپذیر
      • چند نمونه از گفته های منکرین منطق و پاسخ به آنها
      • جواب به این سخن که بعضی گفته اند نیازهای ما در کتاب و سنت مخزون است پس چه نیازی به نیم خورده کفار؟
      • بررسی و رد سخنان شخصی که طریقه علمای دین و سلف صالح را مباین طریقه فلسفی و عرفانی دانسته و دخالت مبانی عقلی و عرفانی را در معارف دینی از اواسط قرن سیزدهم می داند
      • خلط فاحشی که این گوینده بین فلسفه و کلام مرتکب شده است
      • وجود اختلاف بین فلاسفه و منطقی ها و لغزش یک فیلسوف دلیل بر بطلان اصل فلسفه و منطق نیست
      • دلائل بطلان مکتب تذکر
      • پاسخ به این گفته که برای درک و تعقل کلام الهی نیازی به منطق و فلسفه نیست، علاوه بر اینکه ما از پیروی از راه و روش کفار و مشرکین نهی شده ایم
      • جواب کسانی که با انکار وجود مقدماتی کلی و دائمی و ثابت، طریقه منطقی را منکر شده اند
      • وجود رابطه بین علم و تفکر با تقوا و عمل صالح به این معنا نیست که تقوا طریقی مستقل برای تفکر است
      • توضیح اینکه اثر تقوا، استقامت فطری انسان و در نتیجه تفکر صحیح و منطبق با فطرت انسانی می باشد
      • اعمال صالح خلق و خوی پسندیده را و اخلاق پسندیده معارف حق و علوم و افکار نافع و صحیح را بدنبال دارد
      • آیاتی از قرآن که آثار تقوا را و آیاتی دیگر که آثار بی تقوایی و هوا پرستی را در طرز تفکر انسان بیان می کنند
      • این حقیقت قرآنی که با تقرب الی اللَّه، انسان می تواند به آگاهیهایی خاص دست یابد با سخن ما منافات ندارد
    • بحث تاریخی (در باره پیدایش و سیر علوم عقلیه در میان مسلمین)
      • اشاره
      • اشاره به وضع علمی مسلمین در عهد رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) و تحولاتی که پس از رحلت آن حضرت پدید آمد
      • اعراض از اهل بیت (علیه السلام) بزرگترین شکاف را در نظام تفکر اسلامی پدید آورد
      • علم حدیث و علم کلام در زمان خلافت عمر و سپس در زمان خلافت امیر المؤمنین و سپس در دوران بنی امیه
      • پیدایش دو مسلک کلامی متفاوت:" معتزله" و" اشاعره"
      • سبقت شیعه بر اشاعره و معتزله در بحث های کلامی
      • راه یافتن علوم قدیمیان در میان مسلمین و علل جبهه گیری علمای اسلام در برابر افکار جدید
      • پیدایش مکتب تصوف و رواج آن
      • دو علت عمده انحطاط متصوفه
      • بنا بر کتاب و سنت در ورای ظواهر شریعت باطنی هست که راه رسیدن به آن همانا عمل به ظواهر است
      • کوشش هایی که برای آشتی دادن و جمع بین ظواهر دینی، فلسفه و عرفان به عمل آمده است
    • بحث روایتی (روایاتی در مورد شان نزول آیات گذشته)
  • سوره المائدة (5): آیات 20 تا 26
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • سه قسم نعمت هایی که خدای سبحان به بنی اسرائیل ارزانی داشت
      • مراد از جمله:" و جعلکم ملوکا شما را ملوک قرار داد"
      • معنای" کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ" در جمله" ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ"
      • معنای" جبارین" در جمله" قالُوا یا مُوسی إِنَّ فِیها قَوْماً جَبَّارِینَ"
      • پاسخ جسارت آمیز بنی اسرائیل به موسی (علیه السلام) که به آنان دستور داده بود وارد ارض مقدس شوند
      • نکاتی که در مناجات موسی (علیه السلام) با خدا بعد از عصیان بنی اسرائیل وجود دارد
    • بحث روایتی (روایاتی در باره ملوک بودن بنی اسرائیل و عصیان آنها از امر به دخول در ارض مقدسه و تیه ایشان)
  • سوره المائدة (5): آیات 27 تا 32
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • رد این قول که مراد از" آدم" در جمله" نَبَأَ ابْنَیْ آدَمَ" آدم ابو البشر نیست
      • جواب به این اشکال که چرا قرآن کریم قصه هابیل و قابیل را منشا کتابت حکم قتل در خصوص بنی اسرائیل قرار داده است؟
      • معنای" قربان" و بیان چگونگی علم دو برادر به قبول شدن قربانی یکی و رد شدن قربانی دیگری
      • " حسد" انگیزه اقدام قابیل به قتل برادرش بوده است
      • آن پسر آدم (علیه السلام) که کشته شد از افراد متقی و عالم باللَّه بوده است
      • پاسخ به دو اشکال که بر قصه هابیل و قابیل در قرآن وارد شده است
      • جواب این اشکال که جمله" أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِی وَ إِثْمِکَ" با جمله" وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری" نمی سازد
      • معانی دیگری که برای جمله" أَنْ تَبُوءَ بِإِثْمِی وَ إِثْمِکَ" متحمل گناه من و خودت بشوی" گفته شده است
      • معنای جمله:" فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ"
      • ظلم ظالم، بالآخره گریبان او را خواهد گرفت
    • گفتاری پیرامون معنای احساس و اندیشیدن
      • اشاره
      • علم، هدایت است و هر هدایتی از ناحیه خدا است، پس تمام علوم به تعالیم الهی است
      • خدای سبحان خالق حواس و ناظم عالم است، پس معلم بشر خود خدای تعالی است
      • همه اسباب ظاهری مستند و منتهی به خدا است و با انکار ضرورت و اثر اسباب، توحید کمال نمی یابد
      • منشا علوم عملی (علم به بایدها و نبایدها) الهام الهی است
      • الهام الهی متوقف است بر درستی و راستی علوم عقلیه کلیه (بدیهیات) و آن نیز متوقف است بر سلامت عقل و فطرت (با تمسک به تقوای دینی)
      • سه قسم معلومات بشری و سه طریقه حصول علم برای انسان، در آیات قرآنی
      • تخطئه حسیون (کسانی که فقط به طریقه حسی معتقدند) در قرآن کریم
      • پاسخ به دو دلیل که برای نادرستی قیاسات عقلی محض و درستی صد در صد طریقه حس و تجربه اقامه شده است
      • قرآن به مردم اجازه نمی دهد که بدون رعایت دائمی تقوا و ترس از خدا به تفکر بپردازند
    • بیان آیات
      • اشاره
      • قتل بدون حق، منازعه با ربوبیت رب العالمین است
      • اشکالی که به آیه شده است و گفته اند با جمله:" مَنْ قَتَلَ نَفْساً ... فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً" نقض غرض شده است
      • بیان مراد از اینکه" کشتن یک نفر همانند کشتن همه انسانها است" و جواب به اشکال فوق
      • معنای جمله:" هر کسی یک نفر را زنده کند مانند اینست که همه مردم را زنده کرده است"
    • بحث روایتی
      • روایاتی در باره داستان هابیل و قابیل و کشته شدن هابیل به دست قابیل
      • روایات عجیب و بی اعتباری که در مورد داستان پسران آدم (علیه السلام) نقل شده است
      • روایاتی در بیان مراد از اینکه کشتن یک نفر همانند کشتن همه مردم است
    • بحث علمی و یک تطبیق (یک تطبیق بین داستان هابیل و قابیل در تورات و در قرآن)
  • سوره المائدة (5): آیات 33 تا 40
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • مراد از" محاربه با خدا و رسول" در آیه شریفه، اخلال به امنیت عمومی است بطور مسلحانه
      • چهار حکم برای محارب
      • معنای" وسیله" و امر به ابتغاء وسیله به سوی خدا در جمله:" وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ"
      • قبول نشدن دو برابر ثروت زمین از کافران، در مقابل رهایی از عذاب روز قیامت
      • عذاب، لازمه بشر و اصل در سرنوشت او است، و فطرت تالم از آتش در انسان همیشگی است
      • وجه اینکه در" السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما"" ایدی" به صورت جمع آمده است
      • تعلیل آمرزیدن سارق تائب به مالکیت مطلقه الهی و قدرت او بر هر چیز
    • بحث روایتی روایاتی در باره شان نزول آیه شریفه مربوط به حکم محارب، و کیفیت اجرای آن احکام
      • اشاره
      • محارب از جهت اینکه محارب و مفسد است کشته می شود، نه به عنوان قصاص تا به عفو اولیاء دم کشته نشود
      • روایاتی در ذیل جمله:" وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ"
      • با وضع نصاب در حد سرقت، خدای تعالی به بندگان تخفیف داده و ترحم فرموده است
      • استدلال قوی امام جواد (علیه السلام) در مورد مقداری که باید از دست دزد قطع شود، و محکوم شدن فقهای در بار معتصم
  • سوره المائدة (5): آیات 41 تا 50
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان زمینه و سیاق این آیات شریفه و ارتباط اجزای آنها با یکدیگر
      • اشاره
      • معنای" سحت" در جمله" اکالون للسحت"
      • قرآن وجود حکم خدا را در تورات فعلی تصدیق می کند، همانطور که محرف بودن آن را اعلام نموده است
      • تورات، متناسب با استعداد بنی اسرائیل، مشتمل است بر مقداری از هدایت نه کل هدایت
      • ترس و طمع مانع بیان آیات الهی و احکام خدا نشود
      • تشریع حکم قصاص
      • در قرآن جزئیات نزول انجیل بر عیسی (علیه السلام) ذکر نشده است
      • مراد از" هدی" بودن تورات و انجیل اشتمال آنها بر معارف اعتقادیه است و مراد از نور بودنشان شرایع و احکام آنها است
      • معنای کفر کسی که بدانچه خدا نازل فرموده حکم نکند
      • مراد از" مهیمن بودن" قرآن مجید بر کتب آسمانی
      • تصدیق تورات و انجیل با اعتقاد به منسوخ گشتن و تکمیل آنها با قرآن، منافات ندارد
    • گفتاری پیرامون معنای شریعت فرق بین شریعت و دین و ملت در اصطلاح قرآن
      • اشاره
      • " دین" معنایی عمومی تر از" شریعت" دارد، شریعت نسخ می شود ولی دین قابل نسخ نیست
      • معنای کلمه" ملت" و نسبت آن با" شریعت" و" دین"
    • بیان آیات
      • اشاره
      • علت اختلاف شرایع این است که غرض اصلی از شرایع، امتحان امتهای مختلف الاستعداد در ادوار مختلف است
      • عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به معنای مختار نبودن او در اعمال نیست
      • روی گرداندن مردم از رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) و دعوت او، نباید موجب غصه خوردن پیامبر (صلی الله علیه و آله) گردد
    • بحث روایتی
      • قضیه گفتگوی ابن صوریا (از احبار یهود) با رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) در ذیل آیه:" لا یَحْزُنْکَ ..."
      • وجود حکم رجم و حکم قصاص در تورات فعلی
      • روایاتی در باره مراد از" سحت"
      • عدم نسخ آیه:" فَاحْکُمْ بَیْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ" با جمله:" وَ أَنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ"
      • استدلال لطیف امام صادق (علیه السلام) به آیه:" إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ ..." در مورد علومی که شایسته مقام امامت است
      • روایاتی در مورد حکم نکردن به ما انزل اللَّه
      • در گذشتن از جانی موجب بخشودگی گناهان می شود
      • آن قاضی که هم به حق آگاه باشد و هم به حق قضاوت کند، اهل بهشت است
  • سوره المائدة (5): آیات 51 تا 54
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای" اخذ" و" ولاء و ولایت"
      • اقوال مفسرین در باره اینکه مراد از ولایتی که در" لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصاری أَوْلِیاءَ" از آن نهی شده کدام ولایت است
      • حادثه خارجی (شان نزول) عمومیت و اطلاق آیات قرآنی را محدود نمی سازد
      • شواهدی بر اینکه ولایت منهی عنه، ولایت مودت و محبت است نه ولایت حلف (هم پیمانی)
      • یهود و نصارا در مقابل اسلام و مسلمین یک دست و هماهنگ می باشند
      • منظور از ملحق شدن مسلمانی که یهود و نصارا را ولی بگیرد به یهود و نصارا
      • آیه شریفه ناظر بر منافقین اصطلاحی نیست
      • مراد از" فتح" در جمله" فَعَسَی اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ" کدام فتح است؟
    • گفتاری در معنای بیماری دل
      • اشاره
      • بیمار دلان غیر از منافقین هستند
      • وجه اشتراک منافق و بیمار دل
      • شباهت بین بیماری دل و بیماریهای جسمانی
    • بیان آیات
      • اشاره
      • بیان ارتباط آیه:" مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ ..." با آیات قبل
      • در آیه شریفه (فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ ...) پیشگویی غیبی شده است
      • نقطه افتراق مهم بین کلام الهی و کلام بشری
      • مراد از" قوم" که خداوند وعده آمدن آنان را داده است، اشخاص نیستند
      • کسانی که خدا دوستشان دارد مبرا از رذائل و متصف به فضائل هستند
    • بحث روایتی
      • روایاتی در مورد شان نزول آیات مربوط به دوست گرفتن یهود و نصارا
      • بیان عدم ارتباط آیات شریفه با قصه عبادة بن صامت و عبد اللَّه بن ابی
      • منظور از" قومی که می آیند و در برابر مؤمنین متواضع و در برابر کفار شدیدند" امام علی (علیه السلام) و اصحاب اویند
      • روایات دیگری در مورد مراد از قومی که در آیه آمده است
      • رد سخن مفسری که گفته است آیه شریفه عام است و اختصاصی به قومی خاص ندارد
    • گفتار و بحثی آمیخته از قرآن و حدیث (در باره اهمیت مساله نهی از تولی کفار در خطاب الهی، و مضامین بلندی که در وصف قومی که در آیه آمده است وجود دارد)
      • اشاره
      • روایتی از رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) متضمن اخبار از اوضاع و احوال مردم در آخر الزمان
      • روایتی مشروح از امام صادق (علیه السلام) در همین باره

• • • •