ترجمه تفسیر المیزان جلد 9

ترجمه تفسیر المیزان  جلد   9

ترجمه تفسیرالمیزان (مکارم شیرازی) جلد 9

• مشخصات کتاب
• (8)(سوره انفال در مدینه نازل شده و دارای هفتاد و پنج آیه می باشد) (75)
  • سوره الأنفال (8): آیات 1 تا 6
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات معنای" انفال"،" ذات" و مراد از اصلاح ذات البین
      • اشاره
      • اختلاف مفسرین در قرائت" یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ"
      • معنی و ترتیبی که از ضمیمه ساختن آیات مربوط به انفال استفاده می شود
      • بیان عدم منافات بین آیات مربوط به غنیمت و خمس با آیه:" قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ"
      • پنج صفت برای مؤمنین حقیقی
      • مراد از درجات در:" لَهُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ" مراتب قرب به خدا است
      • معنای" حق" و" جدال"
    • بحث روایتی (معنای انفال، شان نزول آیات مربوط به انفال ...)
  • سوره الأنفال (8): آیات 7 تا 14
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به جنگ بدر و وضع و حال روحی مسلمین در آن جنگ که نخستین جنگ آنان بود
      • اشاره
      • مراد از" مردف" بودن ملائکه ای که در جنگ بدر به یاری مسلمین نازل شدند
      • امداد مسلمین با فرستادن ملائکه به منظور بشارت مسلمین و آرامش دلهای آنان بوده نه برای کشتن کفار
      • امداد مسلمین در جنگ بدر با فرو فرستادن باران
    • بحث روایتی (روایاتی در باره جنگ بدر و شان نزول آیات مربوطه)
      • اشاره
      • داستان جنگ بدر
      • خطابه رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) برای لشگر اسلام در روز جنگ بدر
      • اسامی کفاری که به نقل شیخ مفید عامه و خاصه اتفاق دارند در جنگ بدر به دست امیر المؤمنین علی (علیه السلام) هلاک شدند
      • فهرست اسامی شهدای جنگ بدر
  • سوره الأنفال (8): آیات 15 تا 29
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات شریفه متضمن دستوراتی راجع به جهاد اسلامی و نهی از فرار از جنگ
      • اشاره
      • پیروزی مسلمین در جنگ بدر مرهون عنایت الهی و امدادهای غیبی بوده است (... وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ ...)
      • معنای:" کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ" و اینکه مراد از آن در آیه شریفه چه کسانی است
      • بدترین جنبدگان، کر و لالهایی هستند که تعقل نمی کنند
      • شرحی در مورد" حیات" و اقسام آن از نظر قرآن، در ذیل آیه شریفه:" اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ"
      • آیه شریفه، ناظر به زندگی حقیقی انسان است که اشرف و اکمل از حیات دنیوی است و با علم و عمل درک می شود
      • وجوهی که در باره مراد از آنچه که رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) بدان دعوت می کند و موجب احیاء است گفته شده است
      • معنای" قلب" در قرآن کریم و توضیح در باره جمله:" أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ"
      • از آنجا که خدا مالک حقیقی تمام موجودات است و انسان به تملیک او مالک می شود، پس خداوند میان انسان و متعلقات او حائل و رابط است
      • برای ترک اجابت دعوت پیامبر (صلی الله علیه و آله) هیچ عذری مقبول نیست
      • از آنجا که دلها مسخر خداوند است، غرور به خاطر تمایل قلب به صلاح و تقوا، و یاس و نومیدی از عدم اقبال قلب به خیرات و صالحات بی مورد است
      • اشاره به اینکه آیه شریفه:" أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ" از جامع ترین آیات قرآنی است
      • فتنه ای که دامنه آن همه را (ظالمین و غیر ظالمین) فرا می گیرد و از آن زنهار داده شده است عبارتست از اختلاف داخلی بین امت
      • معنای آیه شریفه:" وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً" بنا بر قرائت مشهور و بنا بر قرائت" لتصیبن"
      • روزگار استضعاف و نگرانی خود و تایید و یاری خدا را بیاد آورید
      • معنای:" وَ تَخُونُوا أَماناتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ" در آیه شریفه که از خیانت به خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) نهی می کند
      • نهی از خیانت به خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) ناظر به عمل بعضی از مسلمین بوده است که تصمیمات سری را به دشمن اطلاع می داده اند
    • بحث روایتی (در ذیل آیات مربوط به جنگ بدر)
      • اشاره
      • عدم اختصاص نهی از فرار از جنگ به جنگ بدر و سخن صاحب المنار در این باره
      • اشکال سخن صاحب المنار
      • روایاتی در مورد شان نزول آیه:" وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمی"
      • چند روایت در معنای:" وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ"
      • روایاتی در ذیل آیه شریفه:" وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً"
      • چند روایت در مورد شان نزول آیه:" یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ ..."
  • سوره الأنفال (8): آیات 30 تا 40
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای" مکر" و تقسیم آن به مکر ممدوح و مکر مذموم
      • بیان اینکه جمله:" إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ ..." حکایت کلام مشرکین نیست
      • مقتضای اینکه پیغمبر (صلی الله علیه و آله) رحمة للعالمین است این نیست که مصلحت دین نادیده گرفته شود و مطلقا عذاب دنیوی برای ظالمین در کار نباشد
      • وجوهی که در مجمع البیان در مورد اینکه در یک آیه عذاب از مشرکین نفی، و در آیه دوم اثبات شده است، نقل شده و اشکال وارد بر آن وجوه
      • اشاره به اینکه متروک ماندن خانه کعبه، مؤاخذه و عذاب الهی در پی دارد
      • توضیح معنای آیه شریفه:" لِیَمِیزَ اللَّهُ الْخَبِیثَ مِنَ الطَّیِّبِ ..."
      • معنای آیه شریفه:" وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ ..."
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیه شریفه:" وَ إِذْ یَمْکُرُ بِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا ..." در مورد توطئه قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مکه، و هجرت آن حضرت به مدینه
      • اشاره
      • روایاتی در شان نزول و معنای آیه:" اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ ..." و" ما کانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ"
      • روایاتی در معنای:" وَ ما کانَ صَلاتُهُمْ عِنْدَ الْبَیْتِ إِلَّا مُکاءً وَ تَصْدِیَةً" و شان نزول آن
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ لِیَصُدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ ..."
  • سوره الأنفال (8): آیات 41 تا 54
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات توضیح و تفسیر مفردات و جملات آیه شریفه مربوط به خمس:" وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ ..."
      • اشاره
      • یاد آوری امدادهای غیبی الهی در جنگ بدر که موجب پیروزی مسلمین گردید
      • شش دستور جنگی به سربازان اسلام
      • توضیح در مورد زینت دادن شیطان، اعمال مشرکین را و تحریک آنها به جنگ با مسلمین و سپس تنها گذاشتن آنان را
      • سخن منافقین و بیمار دلانی که در میان اصحاب بدر بودند، در باره مسلمانان مجاهد
      • تبدل نعمت به نقمت و عذاب هنگامی است که صاحبان نعمت استعداد درونی خود را از دست داده مستعد عقاب شده باشند.
    • بحث روایتی روایاتی در مورد خمس و مستحقین آن در ذیل آیه شریفه:" وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ ..."
      • اشاره
      • روایاتی در ذیل آیات مربوط به جنگ بدر
      • اشاره به اینکه تجسم شیطان در صورتهای انسانی، امر محالی نیست تا استبعاد شود
  • سوره الأنفال (8): آیات 55 تا 66
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • بدترین جنبندگان نزد خداوند کسانی هستند که در کفر خود استوار بوده ایمان نمی آورند (یهود)
      • دستور مقابله به مثل در برابر پیمان شکنان و مقاتله و نبرد با آنان
      • توضیح مفردات آیه شریفه:" وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ ..." و معنای آن و بیان اینکه خطاب در آن عام است و متوجه تمامی مسلمین می باشد
      • معنای اینکه فرموده است: آنچه در راه خدا انفاق کنید (از مال و جان) به شما باز گردانده می شود
      • صلح با دشمن، با توکل بر خدای سمیع علیم
      • شرحی در مورد غریزه حب و بغض و تایید نمودن خداوند پیامبر (صلی الله علیه و آله) را با ایجاد الفت بین قلوب مؤمنین
      • مبانی تربیتی اسلام که با توجیه مؤمنین به سوی حیات حقیقی و جاودان و تمتعات معنوی، بین ایشان الفت و برادری برقرار می سازد
      • معنای جمله:" حَسْبُکَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ"
      • رمز اینکه یک نفر مؤمن صابر می تواند بر ده نفر کافر چیره گردد
      • اثر مستقیم ضعف روحی در کاستن از میزان توان در کسب پیروزی بر دشمن
      • اشاره به اینکه هر قدر بر عزت و شکوت ظاهری مسلمین افزوده می گشت از درجه ایمان و قوت معنویات آنان کاسته می شده است
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • سیر اجمالی در حوادث و وقایعی که بعد از هجرت رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) به مدینه در مدت هفت سال بین آن حضرت و طوائف یهود جریان یافت
      • روایاتی در تفسیر آیه:" وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ ..."
      • دستور پذیرش صلح در:" وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها" موقت بوده و نسخ گردیده است
      • چند روایت در باره مراد از" مَنِ اتَّبَعَکَ" در آیه شریفه:" یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَسْبُکَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ"
  • سوره الأنفال (8): آیات 67 تا 71
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • اختلاف مفسرین در تفسیر آیاتی که به جهت اسیر گرفتن کفار در جنگ بدر، مؤمنین را مورد عتاب قرار داده
      • آنچه سزاوار است در تفسیر آیات مذکوره گفته شود
    • بحث روایتی (روایاتی در مورد اسیر گرفتن، مشرکین در جنگ بدر و فدیه گرفتن از آنها، در ذیل آیات مربوطه)
  • سوره الأنفال (8): آیات 72 تا 75
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای برقرار بودن ولایت بین مهاجرین و انصار (أُولئِکَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ)
      • دوستی با کفار، انتشار سیره و روش آنان در میان مسلمین و در نتیجه فتنه و فساد در پی دارد
      • (منسوخ گشتن حکم ارث به مؤاخات (برادر خواندگی)، بطلان قول به عصبه در ارث و ...)
    • بحث روایتی
• (9)(سوره توبه در مدینه نازل شده و دارای 129 آیه است) (129)
  • سوره التوبة (9): آیات 1 تا 16
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • اشاره به اختلاف در اینکه سوره توبه سوره ای مستقل است یا ملحق به سوره انفال می باشد
      • اعلام برائت در:" بَراءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ..." صرف تشریع نیست بلکه انشاء حکم و قضاء بر برائت است
      • عهد شکنی مشرکین، مجوز مقابله به مثل به آنان بوده است
      • اقوال مفسرین در باره مراد از چهار ماه در آیه:" فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ"
      • مراد از" یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ" در آیه:" وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ..." و اقوال مختلف در این مورد
      • عهد و پیمانی که با مشرکینی که به پیمان خود وفادار بوده اند منعقد شده تا پایان مدت محترم است
      • امر به از میان برداشتن مشرکین پیمان شکن و منقرض ساختن آنان بعد از انقضاء مهلت چهار ماهه، مگر آنکه توبه کنند ...
      • امر به امان دادن به مشرکی که امان می طلبد تا به بحث و بررسی در باره دین حق بپردازد
      • حکم وجوب امان دادن برای استماع کلام خدا، قابل نسخ نیست
      • پذیرش دین حق باید با اختیار باشد و در اصول اعتقادی باید علم یقینی حاصل شود
      • مشرکین به هیچ میثاق طبیعی یا قراردادی در برابر مؤمنین وفادار نیستند هر چند چرب زبانی کنند
      • برادر خوانده شدن مؤمنین در قرآن کریم به نحو مجاز و استعاره نیست بلکه آثاری بر آن مترتب است
      • تحریک و تشویق مسلمین به قتال و کارزار با بیان اینکه جهاد صحنه آزمون است و ...
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایاتی در مورد نزول آیات برائت و مامور شدن علی (علیه السلام) برای اعلان آن آیات در مکه و باز گرداندن ابو بکر از نیمه راه این ماموریت
      • فرستادن علی (علیه السلام) برای بردن آیات برائت به مکه و عزل ابو بکر به امر خدا بوده و علی (علیه السلام) در ماموریت خود علاوه بر اعلام برائت چند حکم دیگر را نیز اعلام نمود
      • علاوه بر وظیفه اعلان برائت، علی (علیه السلام) در آن سال امیر الحاج نیز بوده است
      • سخن بعض مفسرین مانند ابن کثیر که گفته اند آیه مخصوص به حکم برائت است و احکام دیگر را ابو بکر و ابو هریره رساندند و ...
      • نقد و رد آن گفته ها
      • سخن صاحب المنار در مورد ابلاغ آیات برائت و بدگویی او از شیعه و کوششی که برای اثبات افضل بودن ابو بکر به عمل آورده است
      • اشکالات وارده بر گفته های صاحب المنار
      • موضوع امارت حاج با مساله وحی آسمانی که احدی حتی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هم حق مداخله و دخل و تصرف در آن را نداشته است فرق دارد
      • اضطراب و اختلاف روایات راجع به اعلان آیات برائت
      • خدشه ای که صاحب المنار خواسته است بر یکی بودن نفس پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) که از جمله وحی استفاده می شود وارد کند و جواب او
      • روایاتی در باره اینکه اعلام کننده آیات برائت علی (علیه السلام) بوده است
      • در روایات شیعه روز حج اکبر، روز عید قربان دانسته شده است
      • چند روایت در ذیل آیه:" فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ ..."
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" أَ لا تُقاتِلُونَ قَوْماً نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ ..."
    • گفتاری در معنای عهد و اقسام و احکام آن
      • اشاره
      • بررسی و ریشه یابی انعقاد عقود و معاهدات (به معنای اعم) بین اشخاص
      • نیاز اجتماعات به پیمانها و معاهدات، و اعتبار معاهدات در اسلام و لزوم احترام به آنها
      • نقض ابتدایی عهد جایز نیست ولی مقابله به مثل تجویز شده است
      • مقایسه بین اسلام و جوامع متمدن غیر دینی از لحاظ احترام به پیمانها و تعهدات
    • گفتاری در نسبت اعمال به اسباب در ذیل جمله:" قاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَیْدِیکُمْ"
      • اشاره
      • انتساب افعال به اسباب طولی در قرآن کریم
      • استدلال اشاعره به آیه:" قاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَیْدِیکُمْ ..." برای اثبات جبر و اینکه افعال انسان و آثار آن فقط مستند به خدا است
      • جواب به اشاعره و بیان اشکال عمده مذهب آنان که انکار اصل علیت می باشد
      • سخن جبری مذهبان از مادیون و پاسخ بدان
      • جواب معتزله به اشاعره و اختیارشان قول به تفویض و استقلال انسان در اعمالش را
      • رد مذهب تفویض و بیان اینکه عناوین گناه منتسب به خداوند نیست
  • سوره التوبة (9): آیات 17 تا 24
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • معنای عمارت مساجد اللَّه در:" ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ"
      • هیچ عمل لغو و بی فایده ای در دین تشریع نشده و جواز هر عملی منوط به اینست که خداوند به فاعلش حق داده باشد
      • وجه تعبیر از عبادت به" خشیة" و اشاره به وجود ملازمه بین عبادت و ترس
      • سقایة الحاج
      • وزن و ارزش عمل به زنده بودن و توأم بودن عمل با ایمان است
      • مقصود از" أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ" اینست که آنهایی که فقط سقایت و عمارت کرده اند در مقابل مؤمنین مهاجر و مجاهد هیچ درجه و فضیلتی ندارند
      • سبب نهی از دوستی پدران و برادران کافر، مداخله آنان در امور مؤمنین و تحریک ایشان به وسیله آنان می باشد
      • مراد از جمله:" فَتَرَبَّصُوا حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ"
    • بحث روایتی چند روایت در مورد اینکه آیه شریفه:" أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ ..." در باره امیر المؤمنین (علیه السلام) نازل شده است
      • اشاره
      • سخن صاحب المنار در مورد روایات مربوط به شان نزول آیه شریفه و نقد و رد آن و اشاره به کیفیت استناد به روایاتی که راجع به قرآن کریم است و متعرض حکم شرعی نمی باشد
      • روایاتی دیگر در مورد شان نزول آیه شریفه:" أَ جَعَلْتُمْ سِقایَةَ الْحاجِّ ..."
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" لا تَتَّخِذُوا آباءَکُمْ وَ إِخْوانَکُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْکُفْرَ ..."
  • سوره التوبة (9): آیات 25 تا 28
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات مربوط به جنگ حنین
      • اشاره
      • مغرور شدن مسلمین به کثرت نفراتشان و هزیمتشان در آغاز جنگ
      • سخن عجیب یکی از مفسرین در تفسیر آیه و توجیه هزیمت مسلمانان در آغاز جنگ
      • مراد از انزال «سکینت» بر رسول (صلی الله علیه و آله) و مؤمنین
      • نازل شدن سکینت موقوف است بر وجود طهارت دل و صفای باطن
      • منظور از مؤمنانی که سکینت بر آنان نازل گردید افراد معدودی است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را تنها نگذاشتند و فرار نکردند
      • ادامه خوشنودی و رضای خدا از کسی و بقاء ستایش و مدح ا و بستگی دارد به بقاء صفات و احوال حمیده او
      • معنای" سکینت" و اشاره به اینکه سکینت از جنود خدای تعالی است
      • معنای:" إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ"
    • بحث روایتی داستان جنگ حنین به نقل مجمع البیان
      • اشاره
      • اعتراض انصار نسبت به کیفیت تقسیم غنائم جنگ حنین و خطابه رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) در جواب به آنها
      • فهرست اسامی شهدای حنین فهرست اسامی شهدای حنین و بیان تعداد نفرات وفاداری که فرار نکردند و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را تنها نگذاشتند
  • سوره التوبة (9): آیات 29 تا 35
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات
      • اشاره
      • چرا در آیه شریفه:" قاتِلُوا الَّذِینَ ..." یهود و نصارا به نداشتن ایمان به خدا و روز جزا توصیف شده اند؟
      • مراد از رسول در توصیف اهل کتاب به اینکه" آنچه را که خدا و رسول او حرام کرده اند حرام نمی دانند" پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می باشد
      • مراد از حق بودن دین، و معنای توصیف اهل کتاب به عدم تدین به دین حق
      • معنای" جزیه" و مقصود از صغار اهل کتاب در:" ... وَ هُمْ صاغِرُونَ"
      • معرفی" عزیز" و بیان اینکه مراد یهود از اینکه گفتند" عزیز پسر خدا است" چه بوده است
      • گفتار مسیحیان مبنی بر اینکه عیسی پسر خدا است مشابه گفتار کفار در امم گذشته است
      • معنای" احبار" و" رهبان" و اشاره به اینکه بر خلاف نصارا، یهود جدا و واقعا معتقد به فرزندی عزیر برای خدا نبوده اند
      • اطاعت بدون قید و شرط و بالاستقلال همان عبادت و پرستش است و مختص به خدای سبحان می باشد
      • لطافت تعبیر از حال اهل کتاب به:" یُرِیدُونَ أَنْ یُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ"
      • مسلمین نباید در امر جنگ با اهل کتاب سستی و نگرانی به خود راه دهند زیرا خدا خواسته است دین اسلام غالب آید، پس هر فتنه ای بر پا شود به نفع ایشان تمام خواهد شد
      • اشاره به اهمیت اقتصادیات در نظام بشری و وجه اینکه از میان گناهان احبار و رهبان" اکل مال به باطل" ذکر شده است
      • مواردی از تعدیات مالی کشیشان
      • حکم حرمت کنز و احتکار ذهب و فضه مخصوص به اهل کتاب نیست و معنای انفاق در راه خدا انفاق در مصالح و ضروریات دینی و اجتماعی است
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایاتی در مورد قتال با اهل کتاب و روایاتی در مورد اینکه مجوس اهل کتاب هستند
      • چند روایت در مورد معنای اینکه یهود و نصارا احبار و رهبان را ارباب گرفتند
      • چند روایت در ذیل جمله:" لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ" و تفسیر آن به ظهور حضرت مهدی (علیه السلام)
      • روایاتی در ذیل آیه:" وَ الَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ ..." و استناد مستمر ابو ذر به این آیه شریفه در برابر عثمان و معاویه و گنجینه داران
      • بررسی موضع ابو ذر و بیان اینکه گفتار او نتیجه اجتهادش نبوده بلکه ماخوذ از رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) بوده است
      • بیان فساد و ضعف دو روایتی که در صدد مخدوش ساختن موضع ابو ذر است
    • گفتاری در معنای کنز
      • اشاره
      • مفاسدی که بر اندوختن و احتکار پول مترتب است
      • در مواردی که انفاق، مستحبّ یا مباح است چرا بخل ورزیدن جائز نباشد؟
      • برای حفظ اساس حیات مجتمع دینی و ایجاد نظام اسلامی، علاوه بر واجبات مالی، باید به مبرات و مستحبات مالی نیز به نحو شایسته عمل شود
  • سوره التوبة (9): آیات 36 تا 37
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات توضیحی در مورد تنبه و توجه یافتن انسان به سال و ماه شمسی و قمری
      • اشاره
      • مراد از ماههای دوازده گانه در:" إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً ..." ماههای قمریست
      • اشاره به حکم حرمت قتال در ماههای حرام چهار گانه
      • معنای کلمه" کافة" و جمله:" قاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَما یُقاتِلُونَکُمْ کَافَّةً"
      • توضیح در مورد" نسی ء" که در میان عرب دوران جاهلیت مرسوم بوده است
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیه:" إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ ..." و در مورد قانون نسی ء)
  • سوره التوبة (9): آیات 38 تا 48
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات ملامت و سرزنش مؤمنین به جهت تثاقل و سستی نمودنشان به هنگام جنگ به اینکه مگر به حیات ناچیز دنیا قانع شده اند؟
      • اشاره
      • اگر شما پیامبر (صلی الله علیه و آله) را یاری نکنید، بدانید که خداوند وقتی که مشرکین او را بیرون کردند با انزال سکینه و جنود غیبی او را یاری نمود
      • چند دلیل بر اینکه ضمیر" علیه" در جمله:" فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ" به رسول (صلی الله علیه و آله) بر می گردد نه به صاحب (ابو بکر)
      • استدلال بعضی به جمله فوق بر اینکه سکینت بر ابو بکر نازل شده، و چند اشکال بر آن استدلال
      • مراد از" کَلِمَةَ الَّذِینَ کَفَرُوا" و" کَلِمَةُ اللَّهِ" در آیه شریفه
      • در راه جهاد عذر و بهانه نیاورید و به هر وسیله ممکن (اموال و انفس) جهاد کنید
      • بیان اینکه عتاب در آیه:" عَفَا اللَّهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ" عتاب جدی نیست بلکه مفید غرض دیگری است
      • استدلال به آیه فوق بر صدور گناه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مردود است
      • خلاصه گفتار صاحب المنار در ذیل آیه فوق که در آن عفو خدا از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را مربوط به ترک اولی نمودن آن حضرت دانسته است
      • جواب به صاحب المنار و بیان اینکه عمل رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اولی و اصلح بوده است نه ترک اولی
      • مفسده حضور منافقین در میان صفوف مؤمنین مجاهد
    • بحث روایتی روایاتی در مورد کیفیت هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه و داستان غار و ...
      • اشاره
      • نقد و بررسی استدلال به آیه غار بر فضیلت ابو بکر
      • نقد و رد روایاتی که می گویند سکینت بر ابو بکر نازل شد
      • آماده شدن مسلمین برای جنگ با رومیان و خطبه پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای آنان قبل از حرکت به سوی تبوک
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" عَفَا اللَّهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ ..."
      • داستان چند تن از مؤمنینی که با تاخیر به لشگریان عازم تبوک پیوستند یا آنکه تخلف کردند و سپس توبه نمودند
  • سوره التوبة (9): آیات 49 تا 63
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات منافقین که به گمان خود از ناملایمات فتنه احتمالی جنگ دوری می گزینند در واقع از نفاق و ضلالتشان در فتنه سقوط کرده اند و خود غافلند
      • اشاره
      • خوشحالی منافقین از شکست مسلمین و بد حالی آنها از پیروزی مسلمین و جواب اول به آنان
      • فقط اراده و مشیت خداوند جاری است و توکل و واگذاری امور به او جایی برای سرور یا غم نمی گذارد
      • جواب دوم به منافقین:" قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلَّا إِحْدَی الْحُسْنَیَیْنِ"
      • انفاق منافقین مقبول نیست
      • شیفته اموال و اولاد بسیار منافقین مشو که اموال و اولاد آنان مایه عذاب آنها است
      • موارد مصرف صدقات واجبه (زکوات)
      • وجوهی که در توجیه ترتیب ذکر موارد هشتگانه مصرف زکات گفته شده
      • معنای جمله:" قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ"
      • توضیح مراد از جمله:" یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ"
      • عدم منافات بین اینکه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) رحمة للعالمین است و اینکه فقط برای مؤمنین رحمت است
    • بحث روایتی
      • اشاره
      • روایتی در مورد کسانی که در مورد تقسیم صدقات بین فقرا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) اعتراض کردند و نزول آیه:" وَ مِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقاتِ ..."
      • روایاتی در باره تقسیم صدقات واجب و مستحقین آن
      • کسانی که در شمار" مؤلفة قلوبهم" بودند و رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله) از زکات به آنان پرداخت کرد
      • چند روایت در ذیل آیه:" یَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ ..."
  • سوره التوبة (9): آیات 64 تا 74
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان این دسته از آیات مربوط به منافقین و توطئه آنها برای قتل پیامبر (صلی الله علیه و آله) در راه تبوک
      • اشاره
      • نگرانی منافقین از جهت افشاء توطئه پلیدشان توسط رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله)
      • اشکالاتی که بر آیه:" یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ ..." ایراد شده و جواب از آنها
      • جواب منافقین به سؤال از رفتار توطئه گرانه شان
      • مراد از ایمان منافقین در جمله:" قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمانِکُمْ"
      • عفو و عذاب در جمله:" إِنْ نَعْفُ عَنْ طائِفَةٍ مِنْکُمْ نُعَذِّبْ طائِفَةً" عفو دنیوی و عذاب دنیوی است
      • اوصاف عمومی و جامع منافقین
      • بیان حال عامه مؤمنین
      • رضوان خدا، حقیقت رستگاری است و حتی اگر در بهشت رضای خدا نباشد بهشت هم عذاب خواهد بود
      • مراد از جهاد با منافقین مقاومت و خشونت در برابر آنها است
    • بحث روایتی روایات مختلفی که در ذیل آیه:" یَحْذَرُ الْمُنافِقُونَ ..." و شان نزول آن نقل شده اند
      • اشاره
      • کدامیک از روایات با آیات مورد بحث تطبیق می کند؟
      • چند روایت در بیان مقصود از جمله:" نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ"
      • روایاتی در مورد خشنودی و رضای الهی در ذیل جمله:" وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ"
  • سوره التوبة (9): آیات 75 تا 80
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان حال دسته ای دیگر از منافقین که از پرداخت زکات سر پیچی کردند
      • اشاره
      • خلف وعده و دروغگویی از علل نفاق و نشانه های آن است. و بعضی از نفاق ها بعد از ایمان عارض می شود
    • بحث روایتی داستان" ثعلبة بن حاطب" و نزول آیات مربوط به خود داری از اداء زکات
      • اشاره
      • روایاتی در مورد آمرزیده نشدن منافقین در ذیل آیه:" اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لا تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ ..." و بررسی آنها
  • سوره التوبة (9): آیات 81 تا 96
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات ادامه آیات مربوط به کسانی که از رفتن به جنگ سرباز زدند و نکوهش و تهدید آنان به عذاب آخرت
      • اشاره
      • نهی از نماز گزاردن بر جنازه منافقین و ایستادن در کنار گور آنان
      • نهی از نماز گزاردن بر جنازه منافقین و ایستادن در کنار گور آنان
      • نکته موجود در جمله:" أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ جَنَّاتٍ ..." و اینکه ورود به جنت برای مؤمنین مجاهد مشروط به باقی ماندن آنان به صفای ایمان و صلاح اعمال است
      • مقایسه بین فقرا و تهیدستان که آمادگی خود را برای جهاد اعلام نمودند، و دروغگویان منافق
      • کسانی که حکم وجوب جهاد از آنها برداشته شده و معذور می باشند
      • عذر خواهی منافقین از شما بعد از جنگ مسموع و مقبول نیست و نباید از آنها راضی شوید
    • بحث روایتی روایتی در ذیل آیه شریفه:" فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ ..."
      • اشاره
      • روایاتی در ذیل آیه ای که از نماز گزاردن بر جنازه میت منافق و حضور در کنار قبر او نهی می کند (وَ لا تُصَلِّ عَلی أَحَدٍ مِنْهُمْ ...)
      • بیان ضعف و جعلی بودن روایاتی که حاکی از نماز گزاردن پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر جنازه عبد اللَّه بن ابی و حضور او در کنار قبر او و ... می باشد
      • چند روایت در مورد خوالف (کسانی که با پیامبر به قصد تبوک نرفتند)
      • چند روایت در مورد بکائین (چند نفری که به سبب نداشتن مرکب برای حضور یافتن در جنگ بسیار گریستند)
  • سوره التوبة (9): آیات 97 تا 106
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات بیان آیات شریفه مربوط به وضع اعراب از لحاظ کفر و نفاق و ایمان
      • اشاره
      • معنای کلمه" اعراب" و بیان اینکه بادیه نشینان به سبب دوری از تمدن و علم و ادب از معارف دینی دورتر بوده اند
      • تقسیم مؤمنین به سه گروه: سابقون اولون از مهاجرین و انصار و تابعین آنان به احسان. و بیان مراد از هر کدام
      • معنای اتباع به احسان در جمله:" وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ" که وصف طبقه سوم از مؤمنین است
      • حکم به فضیلت سابقون اولون از مهاجرین و انصار مقید است به ایمان و عمل صالح
      • معنای رضایت مؤمنین از خدا و رضایت خدا از مؤمنین و بیان اینکه رضایت خدا از اوصاف فعل او است نه از اوصاف ذاتش
      • مقصود از عذاب کردن منافقین در دو نوبت (سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ) چیست؟
      • امر به اخذ زکات از اموال مردم
      • گیرنده زکات خداست و تصدق و اداء زکات نوعی توبه است چنانچه توبه هم صدقه اعمال است
      • توضیح در باره معنای آیه:" وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ" و اینکه مخاطبین آن چه کسانی هستند و رؤیت در آن به چه معنا است؟
    • بحث روایتی روایاتی در ذیل آیه شریفه:" وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ ..."
      • اشاره
      • سخن" قرظی" مبنی بر اینکه تمامی اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمرزیده اند و خوب و بدشان اهل بهشتند و نقد و رد آن سخن
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ"
      • چند روایت در ذیل آیه مربوط به زکات
      • چند روایت در ذیل آیه شریفه:" وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ"
    • گفتاری پیرامون زکات و سایر صدقات (نظر اسلام در باره اجتماع و حقوق مالی آن و مزایا و ویژگیهای نظام مالیه عمومی در اسلام)
  • سوره التوبة (9): آیات 107 تا 110
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات داستان بنای مسجد ضرار توسط منافقین و نهی خداوند پیامبر صلی اللَّه علیه و آله را نماز گزاردن در آن
      • اشاره
      • بیان تفاوت در اساس و پایه زندگی مؤمنین و منافقین در قالب مثل
    • بحث روایتی روایاتی در مورد بنای مسجد ضرار و نزول آیات مربوطه، سازندگان آن مسجد و کسانی که به دستور پیامبر (صلی الله علیه و آله) آن را ویران ساختند ...
  • سوره التوبة (9): آیات 111 تا 123
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات وعده قطعی بهشت به کسانی که در راه خدا با جان و مال خود جهاد می کنند (إِنَّ اللَّهَ اشْتَری)
      • اشاره
      • وضع و وصف فردی و اجتماعی مؤمنین
      • سبب عدم جواز استغفار برای مشرکین لغو بودن استغفار برای آنان است
      • علت وجوب تبری از دشمنان خدا، و اشاره به عمومیت این حکم
      • وجه اینکه توبه (بازگشت) خدا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) و مهاجرین و انصار، قبل از ذکره توبه خدا به سه نفری که از جنگ تبوک تخلف کردند در آیه آورده شده و بیان مراد از توبه خدا در این موارد
      • بیان مقصود از توبه در هر یک از مواردی که در آیات مورد بحث تکرار شده است
      • معنای اینکه فرمود: با صادقین باشید (... وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ)
      • پاداش مجاهدان، و مراد از جمله:" لِیَجْزِیَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ"
      • توضیح آیه نفر (فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ ...) و بیان آنچه که از آن استنباط می شود
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل برخی آیات گذشته)
      • اشاره
      • روایتی در باره مشقات و سختی هایی که مسلمانان در راه تبوک تحمل نمودند
  • سوره التوبة (9): آیات 124 تا 129
    • اشاره
    • ترجمه آیات
    • بیان آیات حال مؤمنین و منافقین در موقع نزول سوره قرآنی
      • اشاره
      • هیچ سوره قرآنی بی اثر در دلها نیست، قلب سلیم را ایمان و سرور می افزاید و قلب مریض را رجس و ضلالت
      • توصیف پیامبر اسلام صلی اللَّه علیه و آله به اینکه نسبت به هدایت مردم حرص و اهتمام شدید دارد
    • بحث روایتی (روایاتی در ذیل آیات گذشته است)
      • اشاره
      • روایتی در باره نقص و تمامیت ایمان و شدت و ضعف آن و روایتی در مورد پاک بودن پدران پیامبر (صلی الله علیه و آله) از زنا

• • • •