بحث حروف مقطعه - تحقیق و تتبع در تفاسیر

بحث حروف مقطعه - تحقیق و تتبع در تفاسیر

* اختلاف قدما و متأخرین در حروف مقطَّعه

صاحب مجمع البیان، مرحوم طبرسى ، یازده قول را نقل کرده.
* 1) حروف مقطعه از متشابهات قرآن است

• که خداى سبحان علم به آن را به خود اختصاص داده،
• و در ذیل آیه هفتم از سوره آل عمران فرموده
  •  تاویل متشابهات را جز خدا کسى نمى‏داند

* 2) حروف مقطعه نام سوره

• نام سوره ‏اى است که در آغاز همان سوره قرار دارد.

* 3) حروف مقطعه اسمِ مجموع قرآن است .
* 4) حروف مقطعه اسم خداوند است 

• بنابراین معنای حروف مقطعه :
  • معناى‏ « الم » أنا اللَّه اعلم ، است
  • معناى « المر » أنا اللَّه اعلم و أرى ، است
  • معناى  « المص » انا اللَّه اعلم و افضل  است .
  • معنای « کهیعص »
    • کاف  از  «کافى» است
    • هـاء   از  «هادى» است
    • یـاء   از   «حکیم»  است
    • عین  از   «علیم» است
    • صاد از   «صادق» است 
• این مطلب از ابن عباس روایت شده است.

اختلاف در گرفته شدن

• بعضى از حروف از اول نام خدا گرفته شده- مانند کاف که از«کافى» است
• و بعضى از وسط گرفته شده- مانند یاء که از «حکیم» است-
• و بعضى از آخر گرفته شده- مانند میم که از «اعلم» گرفته شده.

* 5)  حروف مقطعه اسم اعظم خداوند است 

• این حروف اسمایى از خداست اما مقطعه و بریده
• که اگر از مردم کسى بتواند آنها را آن طور که باید ترکیب کند
• به اسم اعظم خدا دست یافته،
• همانطور که از ترکیب «الر» و «حم»  و «ن» 
  • «الرَّحْمنُ » درست مى شود،
• و همچنین سایر حروف..
• چیزى که هست ما انسانها قادر بر ترکیب آن نیستیم.

این معنا از سعید بن جبیر روایت شده.

* 6) حروف مقطعه سوگند های خداوند است

• این حروف سوگندهایى است که خداى تعالى خورده،
  •  خداوند به این حرف سوگند مى ‏خورد بر اینکه قرآن کلام او است.
• و اصولا حروف الفباء داراى شرافتى هستند،
  • چون با همین حروف است که کتب آسمانى و اسماء حسناى خدا و صفات علیاى او ، و ریشه لغت‏ هاى امت‏هاى مختلف درست مى ‏شود.

* 7)  حروف مقطعه اشاره به نعمتها  است

• این حروف اشاراتى است
  • به نعمت‏ هاى خدا
  • و بلاهاى او
  • و مدت زندگى اقوام و عمر و اجلشان.

* 8) بقاء همیشگی اسلام 

• مراد از حروف مقطعه این است که :
  • امت اسلام تا آخر دهر باقى مى ‏ماند و منقرض نمى ‏شود،

* 9)  حروف مقطعه همان حروف الفباء است

• مراد از این حروف همان حروف الفباء است،
  • و با ذکر نام بعضى از آنها از ذکر بقیه بى نیاز بوده،
• در حقیقت خواسته است بفرماید :
  • این قرآن از الفباء ترکیب شده.

* 10) حروف مقطعه برای ساکت کردن کفار است

• این حروف به منظور ساکت کردن کفار در ابتداى سوره‏ هاى قرار گرفته
• چون مشرکین به یکدیگر سفارش مى‏ کردند 
  • مبادا به قرآن گوش دهید،
  • هر جا کسى قرآن مى ‏خواند سر و صدا بلند کنید
• تا صوت قرآن در بین صوتهاى نامربوط گم شود
• قرآن این جریان را در آیه «لا تَسْمَعُوا لِهذَا الْقُرْآنِ وَ الْغَوْا فِیهِ » ...حکایت فرموده.
• و گاهى مى‏ شد که در هنگام شنیدن صوت قرآن سوت مى ‏زدند،
• و بسا مى‏شد کف مى‏ زدند،
• و بسا مى‏ شد صداهاى دسته جمعى در مى ‏آوردند
  • تا رسول خدا را در خواندن آن دچار اشتباه سازند
• خداى تعالى در آغاز بعضى از سوره‏ هاى قرآن این حروف را نازل کرد
• تا مشرکین را ساکت کند،
• چون وقتى این حروف را مى‏ شنیدند به نظرشان عجیب و غریب مى‏ آمد
  • و به آن گوش فرا داده درباره ‏اش فکر مى‏ کردند،
  • و همین اشتغالشان به آن حروف از جار و جنجال بازشان مى‏ داشت،
  • و در نتیجه صداى قرآن به گوششان مى‏ رسید.

* 11)  حروف مقطعه اثبات عجز مدعیان است

• این حروف از قبیل شمردن حروف الفباء است
  • مى ‏خواهد بفهماند که این قرآنى که تمامى شما مردم عرب را از آوردن مثلش عاجز کرده
    • از جنس همین حروفى است که مدام با آن محاوره و گفتگو مى‏ کنید
    • و در خطبه ‏ها و کلمات خود به کار مى‏ بندید،
• باید از اینکه نمى‏توانید مثل آن را بیاورید،
  • بفهمید که این کلام از ناحیه خداى تعالى است،
• و اگر در چند جا و چند سوره این حروف تکرار شده،
  • براى این بوده که همه جا محکمى برهان را به رخ کفار بکشد.
• این تفسیر از قطرب روایت شده،
• و ابو مسلم اصفهانى هم همین وجه را اختیار کرده،
• و بعضى از مفسرین قرون أخیر نیز بدان تمایل کرده ‏اند

این بود آن یازده وجهى که مرحوم طبرسى از مفسرین نقل کرده، و در بین این اقوال وجوه دیگر هم مى‏ توان قرار داد،

* نظرات دیگر در مقطعه

• نقل از ابن عباس  :
  • در خصوص «الم»  گفته است
    • «الف »  اشاره است به نام « اللَّه »
    • و  « لام » به « جبرئیل »
    • و « میم »  به   « محمد » (ص).
• نقل بعضی دیگر

حروف مقطعه اشاره دارد به غرضى که در سوره بیان شده

• مثل اینکه مى‏گویند حرف « نون »  در سوره «ن »
• اشاره به اینکه  بیشتر راجع به نصرت موعود به رسول خدا (ص) صحبت شده.
• و حرف «قاف» در سوره«ق »
• اشاره است به اینکه در این سوره بیشتر درباره قرآن ، و یا قهر الهى سخن رفته.
• نقل بعضی دیگر
• و بعضى دیگر هم گفته ‏اند این حروف صرفا براى هشدار دادن است.