.jpg)
آیه ۱۳۳ | گفتگوی یعقوب ع با فرزندانش
تفسیر سوره مبارکه بقره آیه ۱۳۳ جلسه ۱
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
۱ جلسه تفسیر آیه صدو سی سوم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ (۱۲۹) وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّهِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا وَ إِنَّهُ فِی الْآخِرَهِ لَمِنَ الصَّالِحینَ (۱۳۰) إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمینَ (۱۳۱) وَ وَصَّى بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (۱۳۲) أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (۱۳۳)
پروردگارا! در میان آنها پیامبرى از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمى (و بر این کار، قادرى)!» (۱۲۹) جز افراد سفیه و نادان، چه کسى از آیین ابراهیم، (با آن پاکى و درخشندگى،) روىگردان خواهد شد؟! ما او را در این جهان برگزیدیم؛ و او در جهان دیگر، از صالحان است. (۱۳۰) در آن هنگام که پروردگارش به او گفت: اسلام بیاور! (و در برابر حق، تسلیم باش! او فرمان پروردگار را، از جان و دل پذیرفت؛ و) گفت: «در برابر پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.» (۱۳۱) و ابراهیم و یعقوب (در واپسین لحظات عمر،) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند؛ (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را براى شما برگزیده است؛ و شما، جز به آیین اسلام [تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید!» (۱۳۲) آیا هنگامى که مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟! در آن هنگام که به فرزندان خود گفت: «پس از من، چه چیز را مىپرستید؟» گفتند: «خداى تو، و خداى پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم.»
تفسیر سوره مبارکه بقره – آیه ۱۳۳
گفتگوى دینى یعقوب علیه السلام با فرزندانش، به پندار هاى یهودیان پاسخ مى دهد
حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ یدالله رضوانی
«أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ مِنَ الشَّیْطَانِ اللَّعینِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرینَ وَ اللَّعنَهُ الدَّائِمَهُ عَلَی أعْدائِهِمْ مِنَ الآنِ إلِی قِیامِ یَومِ الدِّینِ».
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ
رَبَّنا وَ ابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ (۱۲۹) وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّهِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا وَ إِنَّهُ فِی الْآخِرَهِ لَمِنَ الصَّالِحینَ (۱۳۰) إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمینَ (۱۳۱) وَ وَصَّى بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (۱۳۲) أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (۱۳۳)
پروردگارا! در میان آنها پیامبرى از خودشان برانگیز، تا آیات تو را بر آنان بخواند، و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد، و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمى (و بر این کار، قادرى)!» (۱۲۹) جز افراد سفیه و نادان، چه کسى از آیین ابراهیم، (با آن پاکى و درخشندگى،) روىگردان خواهد شد؟! ما او را در این جهان برگزیدیم؛ و او در جهان دیگر، از صالحان است. (۱۳۰) در آن هنگام که پروردگارش به او گفت: اسلام بیاور! (و در برابر حق، تسلیم باش! او فرمان پروردگار را، از جان و دل پذیرفت؛ و) گفت: «در برابر پروردگار جهانیان، تسلیم شدم.» (۱۳۱) و ابراهیم و یعقوب (در واپسین لحظات عمر،) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند؛ (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را براى شما برگزیده است؛ و شما، جز به آیین اسلام [تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید!» (۱۳۲) آیا هنگامى که مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟! در آن هنگام که به فرزندان خود گفت: «پس از من، چه چیز را مىپرستید؟» گفتند: «خداى تو، و خداى پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم.»
أَمْ کُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ یَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنیهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدی قالُوا نَعْبُدُ إِلهَکَ وَ إِلهَ آبائِکَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ۱
بررسی اهمیت وصیت مصطلح بین مردم
نکاتی را در آیه ۱۳۲ به نظر رسید که قابل توجه است و باید خدمت عزیزان عرض کنم که بحث وصیت که در اینجا فرمودند «وصی بها» و کلمه وصیت آمده (ماده وصی) دو نکته قابل توجه دارد: یکی اینکه آوردن ماده وصیت بیانگر اهمیت آن است چون در آیات و روایات نسبت به وصیت و آنچه که در وصیت برای کل مردم مصطلح می‌باشد، امر مهمی خواهد بود.
مزایای وصیت در دیدگاه قرآنی
در روایات کسی که وصیت نکند مذمت شده است و اینکه اگر کسی وصیت کند چه محاسنی برای او خواهد بود ،قرآن هم در ماترک هر کسی می‌فرماید بعد از ادای دین و انجام دین میتوانید آن ماترک را بین ورثه، هر حظی از افراد را مشخص کنید.
تفاوت وصیت و موعظه
اینکه در بحث وصیت اینجا گفته شده است، پس مورد مهمی بوده که درباره آن قرآن چنین بیان کرده که فرمود: «وَ وَصَّى بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ» ۲ ، نه اینکه آن معنای عرفی را مورد توجه قرار دهیم که موعظه یا عادی باشد، حتی این نکته بالاتر از بحث، حتی امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد.
وصیت مهم پیامبران
وجود کلمه وصیت در آیه شریفه نشان می‌دهد که امر مهمی در بیان آن وجود داشته است، آنچه که مورد توجه حضرت ابراهیم و حضرت اسحاق و سایر انبیاء و در نهایت ذات احدیت، در بحث وصیت می‌باشد، نکاتی را می‌طلبد که خدمت شما عرض می‌کنم.
بررسی لزوم وصیت
یکی اینکه وصیت همیشه امر مهم و موردتوجه فرد موصی است چرا که افراد به هر چیزی وصیت نمی‌کنند پس چیزی وجود دارد که بیانگر اهمیت وصیت و فرد موصی می‌شود.
اهمیت آگاهی دادن در قرآن
نکته دوم اینکه چیزی که در اینجا موردبحث قرار می‌گیرد، آگاهی بخشی است چرا که فرمود :«إِنَّ أللهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» ۳ یعنی باید این نکته مورد وصیت قرار بگیرد که شما باید دین را حفظ کنید.
ارتباط آگاهی و اصطفی کردن خداوند
این آگاهی بخشی و نکته‌ای که اینگونه با کلمه ان تحقیقیه و بحث کلمه اصطفی که اختیارکردن و برانگیختن خداوند تبارک و تعالی به جهت صلاحیت، صالحیت و شایستگی ناب آن نکته برای عباد می‌باشد ، خداوند آن را اصطفی فرموده است.
انتخاب اسلام برای منفعت بندگان
نکته بعدی اینکه برای همه کسانی که مورد وصیت قرار می‌گیرند، آنچه که خداوند برانگیخته است، نافع می‌باشد که از عبارت «لَکُمُ» با لام نفعیه در اینجا استفاده شده است لذا فرمود:«إِنَّ أللهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ» خداوند برای نفع شما این را انتخاب کرده چون هم صلاحیت و هم شایستگی برای شما در آن وجود دارد.
نفع فرزندان یعقوب در اسلام
آنچه که برای شما نفع می‌باشد «إِنَّ أللهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ» کلمه «الدِّینَ» یعنی همه آنچه در دین آورده شده مجموع دین منظور بوده نه اینکه بگوییم بخشی از آن باشد و قسمتی از آن نباشد و الف و لام در «الدِّینَ» عهد ظهور است پس منظور دین اسلام می‌باشد چرا که در آیه فرموده «رَضِیتُ لَکُمُ الاِْسْلامَ دِیناً» ۴
بشارت به کاملترین دین
برای همه ما واضح و مبرهن بوده و نیازی به نظریه پردازی نیست؛ اینجا مراد از دین اسلام بوده و غیر از اسلام نیست چرا که از ابتدا در همه ادیان بحث اسلام مطرح بوده است و در همه آنچه که پیامبران آورده‌اند مژده‌ای بر آمدن دین کامل توسط حضرت محمد مصطفی (ص) به همه آگاهی دادند و این موارد در تورات و انجیل تصریح شده‌اند.
ماموریت پیامبران در بحث بندگی
پیامبران مامور بودند به اینکه بندگی خدا را در راستای اینکه دین اسلام
عمل کنند و بپذیرند لذا اینکه فرمود: «إِنَّ أللهَ اصْطَفى لَکُمُ الدِّینَ» مراد اسلام بوده و در آن شکی وجود ندارد هم در تفسیر قرآن به قرآن و هم روایاتی که پیرامون این آیات بیان شده و از جهت نقلی هیچ مشکلی نیست.
حکم عقل در پذیرش اسلام
گرچه می‌توان گفت که عقل هم به همین موضوع حکم می‌کند که شما از هر چیز باید بهترین و کامل‌ترینش را داشته باشید لذا کاملترین دین، اسلام است و برای همه ادیان باید موردتوجه قرار بگیرد که حتما باید این دین را بپذیرد.
بحث آگاهی دادن در قرآن
مجددا بحث انذار دادن و بیدار باش اینکه فرمود :«فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» اینکه بیدار باش دهیم که بصورت غیر مسلمان نمیریم ، آنچه که ما باید در اینجا بیشتر مورد توجه قرار دهیم، بحث مسلم بودن است که از چهار آیه قبل که فرمود خدایا من و اسماعیل را مسلمان قرار بده!
تفاوت انواع مسلمان بودن در قرآن
درباره این نوع از مسلمان بودن بنده گفتم نه اینکه فرد کافر نباشد، این مسلم در معنای صیغه‌ای خود بکار رفته یعنی مراد از مسلم در اینجا مردم را به تسلیم حق درآوردن ،اگر در آیات بعدی دقت کنید می‌بینید که با دلالت این موارد را می‌گوید.
دلیل نگرانی حضرت یعقوب
خداوند می فرماید:« نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ» که در اینجا کلمه مسلم را مجددا آورده ، آنچه که مهم است این می‌باشد که چه چیزی برای حضرت یعقوب ایجاد نگرانی می‌کرده است و برای آن دلهره داشته که پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟
مراد از مسلمان بودن فرزندان یعقوب
مسلما این نبوده است که فرزندانش بت بپرستند، چرا که فرزندان او بت نمی‌پرستند لذا این کلمه ما که برای ذوالعقول و غیر ذوالعقول بکار می‌رود ناظر بر همین مطلب است که «ما تَعْبُدُونَ» که فرمود یعنی در راستای چه کسی می‌خواهید بندگی می‌کنید.
قصد فرزندان یعقوب
آنچه که مهم بوده این است فرزندان یعقوب بعد از پدرشان قصد دارند چه کار کنند و مردم را به چه راهی بکشانند؟ چون که آنها پیامبر زاده و آقازاده بودند ، این آقازاده‌ها قصد دارند مردم را به چه سمت و سویی راهنمایی کنند؟
تعبیر فرزندان یعقوب درباره مسلمان بودن
فرزندانش می‌گویند :«نَعْبُدُ» و فعل مضارع می‌آورند که ما همیشه بندگی می‌کنیم، چه کسی را؟ «إِلهَکَ» خداوند و اله تو را. «إِلهَ آبائِکَ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ» یعنی ما همگی به سمت او و به سمت اله واحد، همه ما تسلیم بخشی می‌کنیم.
ترجمه ناقص قرآنی کلمه مسلم
این نکته بسیار مهم بوده و بسیار قابل توجه است که متاسفانه من ندیدم در ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن که کسی اینگونه ترجمه کرده باشد بلکه آن معنای اولیه بحث اسلام و کفر را آوردند که یعنی ما مسلمان می‌بودیم ، این آیه قصد ندارد چنین بگوید.
بحث مهم درباره سوال حضرت یعقوب
پس آنچه که نسبت به سوال حضرت یعقوب در اینجا مهم است این می‌باشد که فرزندان او مردم را به کدام سمت هدایت می‌کنند؟ به سبب اینکه آقازاده هستند به دنبال مال، مقام، شیطان، نفس و اینگونه موارد یا خیر، قصد دارند به سمت و سوی خدا بکشانند که آنها پاسخ می‌دهند خیر بلکه «نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ» کلمه «لَهُ» نیز بر همین موضوع ناظر است و دلالت بر این دارد که همه ما مردم را به سمت خدا اسلام بخشی می‌کنیم نه اینکه خودمان بت بپرستیم.
استفاده از ماده کلمه وصیت در آیات
از کلمه وصیت که ماده وصیت را در آیه قبل آورده بود، آنچه که در اینجا مورد بحث است اهمیت بالایی دارد وگرنه هرچیزی مورد وصیت قرار نمی‌گیرد؛ تنها موارد مهم در وصیت قرار می‌گیرد البته در مسائل مالی، اموال مهم و موارد مصرف مهم آنها مورد توجه قرار می‌گیرد.
اولویت اجرای دین
در قرآن آمده است که درباره ماترک ابتدا باید دین را ادا نمایید سپس مابقی آن را تقسیم کنید و این موارد را در اولویت قرار دهید، همه این مسائل دلالت بر این دارند که بحث وصیت اهمیت زیادی دارد. مواردی در وصیت قرار می‌گیرند از مسائل غیر ضروری نیستند، آنچه که در این آیات مورد توجه بوده مسلم همان مسئله‌ای است که عرض کردیم.
معنای صیغه‌ای کلمه مسلمان
مسلمان بودن در اینجا در برابر مشرک و کافر بودن نیست، مسلمان به معنای لغوی صیغه‌ای، صیغه باب افعال که تسلیم بهشی مردم را بکند و مردم را به سوی خدا بکشانند.
منابع
۱_ سوره بقره آیه ۱۳۳
۲_ سوره بقره آیه ۱۳۲
۳_ سوره بقره آیه ۱۳۲
۴_ سوره مائده آیه ۳
