پژوهش های تفسیر سوره مبارکه بقره آیه 49

پژوهش های تفسیری آیه 49 سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

--------------------------------

49. وَ إِذْ نَجَّیْناکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذابِ یُذَبِّحُونَ أَبْناءَکُمْ وَ یَسْتَحْیُونَ نِساءَکُمْ وَ فِی ذلِکُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ‏

و [یاد کنید] هنگامى را که شما را از (چنگ) فرعونیان نجات دادیم، در حالى که شما را (با شکنجه و) عذاب بدى مى‏آزردند؛ پسران شما را سر مى‏بریدند؛ و زنان شما را زنده نگاه مى‏داشتند و در این [ها] آزمایش بزرگى از [جانب‏] پروردگارتان بود.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اول 

تعبیر «یَسُومُونَکُمْ» در اصل به معناى جستجوى چیزى است و به معناى تحمیل کار بر دیگران نیز مى ‏آید. «1» این تعبیر اشاره دارد که فرعونیان بدترین شکنجه‏ ها و عذاب‏ها را بر بنى ‏اسرائیل تحمیل مى ‏کردند.

2) نکته دوم

 این آیه ‏روز نجات و آزادى بنى اسرائیل را به آنان یادآور مى‏ شود که یکى از روزهاى الهى و ایّام اللَّه بوده است. هر ملتى باید روز آزادى خود را بزرگ بدارد. این مطلب آثار روان‏شناختى مهمى دارد؛ یعنى سبب مى‏ شود که شکر آن را به جا آورند و قدر آزادى خود را بدانند و از ارتجاع و بازگشت به وضع سابق جلوگیرى شود.

3) نکته سوم

 این آیه ‏تقریباً با همین عبارات در سوره ‏ى ابراهیم نیز آمده است «2» و تکرار آن براى یادآورى برترین نعمت‏هاست، و هیچ ملتى بدون استقلال و آزادى از چنگ طاغوت‏ها و مستکبران نمى‏ تواند پیشرفت کند؛ چرا که ملتى که از نظر اقتصادى، سیاسى، فرهنگى و فکرى اسیر دیگران باشد، نیروها و ذخایرش به غارت مى‏ روند و فرصت رشد و پیشرفت پیدا نمى ‏کند.

4) نکته چهارم

فرعونیان نیروهاى فعال جامعه‏ ى بنى‏ اسرئیل را نابود مى‏ کردند؛ و این روش استعمارگران و مستکبران در طول تاریخ بوده و در عصر ما نیز هست که با طرح نقشه ‏هاى ماهرانه، مى‏ کوشند جوانان را به فساد و تباهى بکشند تا زمینه ‏ى تضعیف و اسارت ملت‏ها فراهم شود و از این روست که انواع اعتیاد ، فحشا و فساد را در جهان سوم ترویج مى‏ کنند.

5) نکته پنجم

برخى مشکلات و گرفتارى‏ هاى بشر براى امتحان اوست و این از شئون ربوبیّت و پرورش ‏دهندگى خداست که از این راه انسان‏ها را مى‏ آزماید تا رشد و تربیت و تکامل پیدا کنند.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  روز نجات و آزادى ملت‏ها را به آنان یادآورى کنید (تا قدر آن را بدانند).
2)  آزادى و استقلال هر ملت از مهم‏ترین نعمت‏هاست.
3)  گاهى مشکلات براى آزمایش شماست (پس واکنشى مناسب داشته باشید و سپاس‏گزار باشید).
4)  مستکبران جهان در پى نسل‏کشى و تباه کردن نیروى جوان ملت‏ها هستند (پس مراقب توطئه‏ها باشید!).
5)  مستکبران جهان چشم طمع به دختران ملت‏هاى مستضعف دارند (پس مراقب توطئه ‏ها باشید!).

__________________________________________________
 (1). ر. ک: المفردات فى غریب القرآن؛ تفسیر ابوالفتوح رازى، ج 7، ص 7 و المنار، ج 1 ص 308
 (2). البته قاعدتاً نخست آیه‏ى 6 سوره ‏ى ابراهیم، سپس آیه ‏ى 49 سوره‏ ى بقره فرود آمده ‏است؛ چرا که سوره ‏ى ابراهیم مکى و سوره ‏ى بقره مدنى است. البته در آیه‏ ى 49 سوره ‏ى بقره «واو» عاطفه بر سر «ویذبحون» نیامده است و در سوره‏ ى طه واو آمده تا آن را بر «سُوءَ الْعَذابِ» عطف کند، در حالى که «سر بریدن» خود یکى از مصداق‏هاى عذابِ بد است و این به خاطر اهمیت عذاب سربریدن کودکان و زنده نگه داشتن زنان است که جداگانه آمده است (تفسیر نمونه، ج 10، ص 274)
                     
                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 263