پژوهش های تفسیری آیه 7 سوره حمد

پژوهش های تفسیری آیه هفتم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سه خط و راه متفاوت در زندگی بشر

--------------------------------

7. صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ‏

راه کسانى که به آنان نعمت دادى، (همان کسانى که) بر آنان خشم نشده است و [از] گمراهان نیستند.

 

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل 

کسانى که نعمت به آنان داده شده ، چهار گروه ‏اند«3» :

1)  پیامبران

2)  راست‏گویان

3)  شهیدان

4)  شایستگان

2) نکته دوّم

در مورد «گروهى که خدا بر آنان خشم دارد»، مفسران قرآن چند دیدگاه دارند:

1)  برخى آنان را گمراهان لجوج یا منافقانى مى ‏دانند که با حق دشمنى کردند و به آزار پیامبران پرداختند و مورد خشم و لعنت خدا در قرآن قرار گرفتند. «1»
2)  برخى بر آن ‏اند که مقصود ، گمراهانى هستند که اصرار بر گمراه کردن دیگران دارند.
3) برخى گفته ‏اند: مقصود یهودیان منحرف هستند که به سختى در برابر اسلام ایستادند. در احادیث اهل بیت علیهم السلام نیز به این مطلب اشاره شده است. «2»
____________________________________
 (1). آشنایى با قرآن، ج 2، ص 47- 48 (با تلخیص)
 (2). با توجه به این‏که «صراط مستقیم» کوتاه‏ترین راه بین دو نقطه است. آرى: «ان الراحل الیک قریب المسافة»
 (3). «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقاً» (سوره‏ ى نساء، آیه ‏ى 69)
 

3) نکته سوّم

در مورد «گمراهان» نیز مفسران گفته ‏اند: مقصود، گمراهان عادى، یا گمراهانى که درصدد گمراه ساختن دیگران نباشند و یا مسیحیان هستند.
همان‏طور که در برخى احادیث اهل‏بیت علیهم السلام به معناى اخیر اشاره شده است. «3»
البته ممکن است مقصود آیه‏ هر سه معنا باشد، ولى در هر صورت یهودیان و مسیحیان از مصداق‏هاى آیه ‏هستند و مفهوم آیه ‏منحصر در آنان نیست.

4) نکته چهارم

 این آیه‏ سه خط را فرا راه انسان به تصویر مى‏ کشد، تا انسان بتواند این مسیرها و مسافران آن‏ها را شناسایى، و راه خویش را آگاهانه انتخاب کند؛ یا راه حق را بپوید و به نعمت الهى برسد، و یا راه باطل را برود و در برابر حق بایستد و به خشم خدا گرفتار شود و یا گمراه شود و در وادى سرگردانى بماند.

5) نکته پنجم

 این آیه ‏علاوه بر روشن کردن خطوط سه گانه ‏ى بشریّت، به الگوها و افرادى که این راه را رفته‏اند اشاره مى ‏کند تا انسان زندگىِ زیباى نمونه‏ هایى هم‏چون پیامبران، شهدا و شایستگان را مطالعه کند و در هر صبحگاه و شامگاه به یاد آنان باشد و در مسیر آنان گام بردارد.
__________________________________________________
 (1). ر. ک: سوره‏ ى نحل، آیه‏ى 106، سوره‏ى فتح، آیه ‏ى 6 و سوره‏ ى آل‏عمران، آیه‏ى 112
 (2). نورالثقلین، ج 1، ص 23- 24
 (3). همان‏

 

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1) پیوسته خط رهروان راه مستقیم

و پیروان راه‏هاى انحرافى را مطالعه

و خط خود را انتخاب کنید.

2) از نیکانِ نعمت داده شده الگو بگیرید.
3) از کژ راهه ‏ها دورى گزینید.
4) به راهى نروید که گرفتار خشم الهى شوید.

 

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 151