پژوهش های تفسیری آیه 48 سوره مبارکه بقره

پژوهش های تفسیری آیه 48 سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 47 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه  47  سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : یاد آوری نعمت های الهی 

--------------------------------

47. یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ‏
اى بنى ‏اسرائیل (فرزندان یعقوب) ! نعمت مرا که بر شما ارزانى داشتم به یاد آورید، و اینکه من شما را بر جهانیان برترى بخشیدم.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

  این آیه‏ نیز مانند آیه‏ ى چهلم سوره ‏ى بقره نعمت‏هاى الهى را به بنى‏ اسرائیل یادآورى مى‏ کند ؛ چرا که یادآوردن نعمت‏ها موجب شکرگزارى و افزایش نعمت مى‏ شود ، اما فراموشى نعمت‏هاى الهى زمینه‏ ساز ناسپاسى و از دست دادن نعمت‏هاست.

شکر نعمت نعمتت افزون کند

کفر نعمت از کفت بیرون کند

2) نکته دوّم

خداى متعال نعمت‏هاى فراوانى به قوم بنى اسرائیل عطا کرد؛ به آنان نعمت بزرگ نبوّت داد، سپس از چنگ فرعونیان نجاتشان داد و از رود بزرگ نیل گذراند و غذاهاى نیکو به آنان بخشید و در نهایت، بر فلسطین مسلّط ساخت.

3) نکته سوّم

یکى از نعمت‏هاى الهى به بنى‏ اسرائیل آن بود که آنان را بر معاصرانشان برترى بخشید و بر فرعونیان و کافران مسلّط ساخت. قرآن این‏  گذشته‏ ى افتخار آمیز را به یادشان مى‏ آورد تا سپاس‏گزار این نعمت الهى باشند.
البته منظور از برترى بنى اسرائیل بر جهانیان، برترى آنان بر جهانیان عصر خویش بوده، چرا که بعد از ظهور اسلام، دین یهود نسخ شد وخداى متعال مسلمانان را بهترین امت قرار داد. «1»

4) نکته چهارم

برترى بنى اسرائیل بر اقوام عصر خویش، بدون دلیل وحکمت نبوده است. از آن‏جا که بسیارى از این قوم، در آن عصر، با ایمان و پیرو پیامبران الهى بودند، به طور نسبى از اقوام دیگر برتر بودند و از این رو، خدا آنان را بر کافران و مستکبران پیروز ساخت، ولى هنگامى که روش خویش را تغییر دادند و ستمکارى کردند، خدا آنان را خوار ساخت.

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1) به یاد نعمت‏هاى الهى باشید (و سپاس آنها را به جا آورید تا نعمت شما افزون شود).
2) پاس‏داشت نعمت‏هاى الهى، وظیفه‏ ى همگانى است.
3) برخى نعمت‏هاى تاریخى را به مردم یادآورى کنید تا با گذشته‏ ى افتخارآمیز خود آشنا شوند.
4) برترى شما بر اقوام دیگر به دست خداست.

 تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 257

 

پژوهش های تفسیری آیه 45 | 46 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه  45|46  سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : راهکارهای امداد جویی و استقامت ورزی و صفات راهبردی فروتنان

--------------------------------

45. وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِینَ‏
و بوسیله شکیبایى و نماز یارى جویید؛ در حالى که مسلماً این (کار) جز بر فروتنان، گران است.
46. الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَیْهِ راجِعُونَ‏
 (همان) کسانى که مى‏ دانند که آنان پروردگارشان را ملاقات مى‏ کنند، و اینکه آنان فقط به سوى او باز مى‏گردند.

 

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

  این آیات‏ و سفارش ‏هاى آن در مورد بنى اسرائیل است، اما در حقیقت‏  قوانین و سفارش ‏هایى براى کل بشریت است و بیان آنها در قرآن نوعى تأکید بر آنهاست.

2) نکته دوّم

هر انسانى دوست دارد امدادگرى داشته باشد که با کمک او بر سختى‏ها پیروز شود. در این آیات، صبر و نماز، امدادگران زندگى بشر معرفى شدند.

3) نکته سوّم

صبر، حالت استقامت و ایستادگى در برابر مشکلات درونى و برونى است؛ یعنى انسان باید در برابر میل به گناه و هوس‏هاى نفسانى و شیطانى، دشمنان خارجى و مصیبت‏ها و سختى‏هاى زندگى استقامت ورزد تا پیروزى از راه برسد.

         تیغ حلم از تیغ آهن تیزتر

        بل ز صد لشکر ظفرانگیزتر

4) نکته چهارم

نماز و نیایش، راه پیوند انسان با خداست؛ یعنى انسان را به منبع بى‏کران قدرت الهى وصل مى ‏کند و نیرویى معنوى و روحى به او مى ‏بخشد تا در برابر مشکلات ایستادگى کند و یکى از راه‏هاى مقابله با فشارهاى روانى و مشکلات است.

5) نکته پنجم

حکایت شده که پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله هر گاه با مشکلى روبه‏رو مى‏شد که او را ناراحت مى‏کرد، از نماز و روزه مدد مى‏ گرفت. «1»
و نیز حکایت شده که امام على علیه السلام در هنگام مشکلات نماز مى‏گزارد و آیه‏ى فوق را مى‏ خواند. «2»
و از امام صادق علیه السلام نیز حکایت شده که فرمودند:
هر گاه با اندوهى از غم‏هاى دنیوى روبه‏ رو مى‏شوید، وضو بگیرید، به مسجد بروید، نماز بخوانید و دعا کنید؛ چرا که خدا فرموده است: از صبر و نماز کمک بجویید. «3»
_____________________
 (1). مجمع البیان، ذیل آیه‏
 (2). تفسیر نمونه، ج 1، ص 219
 (3). مجمع البیان، ذیل آیه‏
 

6) نکته ششم

در برخى احادیث از امام صادق علیه السلام حکایت شده که مقصود از صبر، روزه است و برخى مفسران گفته‏ اند که منظور از «صلوة» در این آیه، نمازهاى پنج‏گانه و نمازهاى مستحبى و نیز صلوات بر محمد و آل محمد است. «1»
البته روشن است که این موارد مصادیق صبر و صلوةاند و معنا در این موارد منحصر نمى‏شود.

7) نکته هفتم

عوامل سستى در نماز:
این سستى ما در امور دینى معلوم مى‏ شود براى چیست. براى آن است که ایمان به غیب نداریم و پایه‏ ى یقین و اطمینان سست است و وعده‏ ى خدا و انبیا را به جان و دل قبول نکردیم ... «2»
مبادا در امر دیانت و خصوصاً این نمازهاى پنجگانه، تهاون (سستى) کنى و آنها را سست شمارى! خدا مى‏داند که انبیا و اولیا و ائمه‏ى هدى علیهم السلام از کمال شفقت بر بندگان خدا این‏قدر ترغیب و تخدیر (هشدار) نمودند و الّا ایمان ما نفعى به آنها نرساند و از اعمال ما سودى نبرند.

8) نکته هشتم

نماز و روزه براى افراد بى‏ ایمان و متکبّر سخت و گران است، اما انسان‏هاى فروتن مؤمن از نماز لذّت مى‏ برند و آن را دوست دارند؛ چرا که نماز و روزه و صبر در راه خدا را ذخیره ‏اى براى روز رستاخیز خویش مى ‏دانند، در روزى که در محضر الهى حاضر مى ‏شوند و او را ملاقات مى‏کنند.
این نکته ‏اى راهبردى است که خشوع و فروتنى، نماز و عبادت را براى انسان آسان و لذت‏ بخش مى‏ سازد.
_______________________
 (1). تفسیر صافى، ج 1، ص 126
 (2). امام خمینى، چهل حدیث، ص 421
 

9) نکته نهم

در این آیات ‏دو صفت راهبردى براى فروتنان بیان شده است:
الف) آنان مى‏دانند «1» که پروردگارشان را ملاقات خواهند کرد؛ از این رو احساس مسئولیت کرده، فروتن مى‏شوند و خود را براى آن روز آماده مى‏کنند و توشه‏هاى معنوى مى‏اندوزند.
ب) آنان مى‏دانند که در حال حرکت و سیر به سوى خدا هستند؛ از این رو در راه خدا و نیکوکارى و انجام عبادات استقامت مى‏ورزند تا مایه‏ى رشد و پیش رفت آنان در مسیر تکاملى به سوى خدا شود.

10) نکته دهم

با توجه اینکه خدا جسمانى نیست ملاقات حسّى با او معنا ندارد پس مقصود از «لقاءاللَّه» و ملاقات با او چیست؟
مفسران قرآن در مورد «لقاء اللَّه» چند تفسیر ارائه کرده‏اند:
الف) منظور از آن، حضور در صحنه‏ى رستاخیز و مشاهده‏ى آثار قدرت او و پاداش‏ها و کیفرهاى قیامت است، همان‏طور که در برخى احادیث نیز به این معنا اشاره شده است. «2»
ب) مقصود از ملاقات خدا، همان شهود باطنى و قلبى است؛ یعنى ممکن است انسان به جایى برسد که با چشم دل خدا را ببیند. «3» همان‏طور که حکایت شده:
شخصى از امام على علیه السلام پرسید: آیا پروردگارت را دیده ‏اى؟ امام پاسخ داد: آیا چیزى را که نمى ‏بینم پرستش کنم؟! (سپس اضافه کرد) چشم‏هاى ظاهرى او را علنى مشاهده نمى‏کنند ولى دل‏ها با حقیقت ایمان او را درک مى‏کنند. «4»
البته مانعى ندارد که هر دو تفسیر در مورد معناى «لقاءاللَّه» صحیح باشد.
__________________________________________________
 (1). واژه ‏ى «ظنّ» اگر با «انّ» استعمال شود به معناى علم است (المفردات فى غریب‏القرآن، ماده‏ى «ظن») و در برخى از احادیث نیز از امام على علیه السلام حکایت شده که منظور از «ظن» در این‏جا یقین است (تفسیر صافى، ج 1، ص 126)
 (2). تفسیر صافى، ج 1، ص 126
 (3). تفسیر نمونه، ج 1، ص 217
 (4). نهج‏البلاغه، کلام 179

 

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  استقامت‏ ورزى و پیوند با خدا یارى‏ گر بشر است.
2)  معادباورى زمینه ‏ساز فروتنى است.
3)  مؤمن فروتن شوید تا انجام عبادات و تحمّل مشکلات براى شما آسان شود.

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 256

 

پژوهش های تفسیری آیه 44 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه  44  سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سرزنش گویندگان بدون عمل به خاطر خردورزی نکردن

--------------------------------

44. أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ‏
آیا مردم را به نیکى فرمان مى‏دهید، و خودتان را فراموش مى‏کنید، در حالى که شما کتابِ (خدا) را مى‏خوانید؟! پس آیا خردورزى نمى‏ کنید؟!

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

  برخى مفسران حکایت کرده‏اند که دانشمندان یهود، قبل از بعثت پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله به مردم بشارت ظهور او را مى‏ دادند و آنان را به ایمان به وى فرا مى‏خواندند، ولى بعد از ظهور پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله خودشان به وى ایمان نیاوردند «1» و آیه‏ ى فوق کار آنان را سرزنش کرد.

2) نکته دوّم

این آیه ‏خطاب به بنى‏اسرائیل و براى سرزنش عالمان بدون عمل یهود است، اما این سرزنش مخصوص آنان نیست و شامل همه‏ى عالمان بدون عمل در طول تاریخ مى‏شود که مردم را به کارهاى نیک و اداى امانت دعوت مى‏کنند ولى خود اهل عمل به آنها نیستند. این آیه‏درس عبرتى براى مبلغان مذهبى است که خود پیش‏گام عمل به دستورات خویش باشند.

         سعدیا گرچه سخن‏گو و مصالح‏گویى

         زعمل کار برآید به سخن‏رانى نیست‏

3) نکته سوّم

ممکن است این آیه‏به یک نکته‏ى روان‏شناختى اشاره داشته باشد و آن این که انسان ممکن است در سخن‏رانى و موعظه، بیش‏تر به دیگران توجه کند و دچار خودفراموشى شود؛ و این هشدارى جدى است و راه درمان آن خردورزى است. (آ)

4) نکته چهارم

در احادیث اسلامى نیز از امام صادق علیه السلام حکایت شده:
مردم را با اعمالتان (به سوى دین) فرا خوانید نه با زبان‏هایتان. «1»
         بزرگى سراسر به گفتار نیست             دو صد گفته چون نیم کردار نیست‏

اگر کسى دیگران را با زبان به شایسته‏ کارى فرا خواند و اعمالش خلاف آن باشد ، تأثیر چندانى نداشته، حتى گاهى تأثیر منفى دارد.
در حدیثى دیگر از امام صادق علیه السلام حکایت شده:
از کسانى که عذابشان در روز رستاخیز شدیدتر است کسى است که به عدالت سخن گوید و خلاف آن عمل کند. «2»
برخى مفسران از امام على علیه السلام حکایت کرده ‏اند که «آیه ‏ى فوق در مورد خطیبان و داستان‏سرایان است.» «3» البته روشن است که این‏گونه احادیث مصادیق بارز آیه ‏را بیان مى ‏کنند، ولى منحصر به این افراد نیستند.

5) نکته پنجم

در این آیه‏براى سرزنش گفتار بدون عمل به دو مطلب استناد شده است:

الف) بنى اسرائیل اهل کتاب بودند و تورات را مى‏خواندند و از آن پیروى مى‏کردند و چنین افرادى نباید گفتار بدون عمل داشته باشند؛ یعنى پیام کتاب‏هاى الهى و لازمه‏ى خواندن و پیروى از آنها آن است که انسان خود به‏ آنچه مى ‏گوید عمل کند.
ب) لازمه ‏ى خردورزى و تفکر آن است که انسان خود به آنچه مى‏ گوید عمل کند؛ پس گفتار بدون عمل نتیجه‏ ى بى‏ خردى است. عقل انسان حکم مى‏ کند که انسان خود در عمل به سفارش‏ هاى خوب خود پیش گام باشد و اگر بد است آن را بر زبان جارى نسازد.

         عالمى را که گفتار باشد و بس             هر چه گوید نگیرد اندر کس‏

         عالم آن کس بود که بد نکند             نه بگوید به خلق و خود نکند

__________________________________________________
 (1). سفینة البحار، ماده ‏ى «عمل». «کونوا دعاة الناس باعمالکم و لاتکونوا دعاة بالسنتکم»
 (2). نورالثقلین، ج 1، ص 75. «من اشد الناس عذاباً یوم القیامه من وصف عدلًا و عمِل بغیره»
 (3). تفسیر صافى، ج 1، ص 125

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  گویندگان بدون عمل مستحق سرزنش ‏اند.
2) حکم عقل و نقل آن است که انسان پیش‏گام عمل به سخنان خود باشد.
3) الگوى عملى سخنان خویش باشید.

 

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 252

پژوهش های تفسیری آیه 42 و 43 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه 42 و 43  سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سفارش درمورد پیوند با خدا و خلق و جمعگرایی و اشاره به ممنوعیت حق پوشی

--------------------------------

42. وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‏
و حق را با باطل نیامیزید؛ و حق را پنهان نکنید در حالى که شما مى‏دانید.
43. وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعِینَ‏
و نماز را بر پا دارید، و [مالیات‏] زکات را بپردازید، و با رکوع کنندگان، رکوع کنید.

نکته‏ ها و اشاره‏ ها :

1) نکته اوّل

  انسان باید حق‏گرا باشد و حق را آشکار سازد، هر چند منافع زودگذر او به خطر بیفتد؛ که کتمان حق و آمیختن حق و باطل، گناه و جرم است، زیرا موجب گمراهى و به اشتباه انداختن دیگران مى‏شود. «1»
حق‏گویى در بیان مطالب دینى و گواهى دادن در دادگاه و حق جویى در پژوهش‏ها و ابراز حق در برابر ستمکاران، مى‏تواند از مصادیق مهم حق‏گرایى باشد.

2) نکته دوّم

اگر آمیختن حق و باطل از سر جهل باشد جرم به شمار نمى‏آید؛ چون انسان ناآگاه معذور است. اما اگر کسى آگاهانه حق و باطل را بیامیزد و حقایق را کتمان کند، گناهى بزرگ انجام داده است؛ چون بر خلاف علم خود سخن گفته و دیگران را به اشتباه انداخته است. این قانون کلى شامل یهودیانى که نشانه‏ها و صفات پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را کتمان کردند و همه ‏ى حق‏پوشان در طول تاریخ، مى‏شود.
__________________________________________________
 (1). واژه ‏ى «تَلْبِسُوا» در اصل از «لبس» به معناى خلط و آمیختن است (مقاییس اللغة) و یا به معناى ستر و پوشاندن است که در این آیه، به قرینه‏ ى حق و باطل، به معناى خلط و به اشتباه انداختن است (التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، ج 10، ص 160، ماده ‏ى «لبس»)
 

3) نکته سوّم

 برپایى صلوة (نماز) «1» نشانه‏ى پیوند با خالق است. انسان باید نماز بگزارد و در جامعه نیز نماز را برپا دارد؛ یعنى زمینه‏هاى گسترش فرهنگ نماز را فراهم سازد، و نماز را به طور کامل و با حضور قلب به پا دارد تا در روح و جان او تأثیر بگذارد. «2»

4) نکته چهارم

پرداخت مالیات زکات «3» نوعى ارتباط با بینوایان و پیوند فرد با جامعه‏ى انسانى است. پرداخت کامل زکات موجب آبادانى شهرها و رفع فقر مى‏گردد.

5) نکته پنجم

شکل نماز در بین ملت‏ها و ادیان متفاوت است؛ مثلًا نماز یهودیان بدون رکوع و نماز مسلمانان با رکوع است. شاید آیه‏ى فوق به همین مطلب اشاره دارد؛ یعنى از یهودیان مى‏خواهد که به مسلمانان ملحق شوند و نماز را با رکوع و به صورت جماعت برگزار کنند. «4»

6) نکته ششم

در احادیث اسلامى در مورد نماز جماعت بسیار سفارش شده است. از امام صادق علیه السلام حکایت شده: نماز جماعت بیست و چهار درجه از نماز فردى برتر است. «5»

آموزه‏ ها و پیام‏ ها :

1)  حق را ظاهر سازید که حق پوشى ممنوع است.
2)  حق را خالص بگویید (تا در اثر آمیزش حق و باطل مردم گمراه نشوند).
3)  پیوند با خدا (نماز) و امدادرسانى به مردم (زکات) از وظایف الهى شماست.
4)  در عبادت جمع‏گرا باشید (و نماز را به جماعت بخوانید.)
__________________________________________________
 (1). واژه‏ ى «صلوة» در اصل به معناى دعاست، ولى در اسلام به معناى عبادت خاصى به‏کار مى‏رود که شامل اذکار، رکوع، سجود و ... است‏
 (2). المنار، (بیروت: دارالمعرفة، ط 2)، ج 2، ص 293
 (3). واژه ‏ى «زکوة» در اصل به معناى رشد و نموّ است، ولى در اسلام به معناى مالیات‏ مخصوصى است که به طلا، نقره، گاو و ... تعلق مى‏گیرد؛ و از آن جهت بدان زکات مى‏گویند که موجب رشد حقیقى و برکت مال مى‏شود
 (4). تفسیر نمونه، ج 1، ص 209
 (5). تهذیب، ج 3، ص 25                      

 

                        تفسیر قرآن مهر، ج‏1، ص: 249

پژوهش های تفسیری آیه 41 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه چهل و یکم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : رابطه قرآن با کتب آسمانی پیشین . چهار فرمان پاسداشت

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 40 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه چهلم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : یاد آوری نعمت های الهی ، وفای به عهد الهی ، وفای به عهد مردم

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 38 | 39 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و هشتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : اخراج آدم و حوا از باغ بهشتی و دو مسیر فرا روی انسان یعنی راه هدایت و کفر  و پیامد های آن

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 37 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و هفتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : توبه آدم و پذیرش مهربانانه توبه او 

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 36 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و ششم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : فریبکاری شیطان

و تبعید آدم به زمین و پیامد های ناگوار آن

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 35 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و پنجم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :سکونت آدم به همراه همسرش در بوستان سر سبز 

و آزمایش آنها  به وسیله درخت ممنوع

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 34 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و چهارم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :  کرنش فرشتگان در برابر آدم و نافرمانی شیطان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 31 و 32 و 33 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی و یکم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :  آموزش آدم و آزمایش فرشتگان به وسیله آن

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 30 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سی ام سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :  جایگاه بلند انسان در زمین و پرسش فرشتگان

فسادگری انسان و عبادتگری فرشتگان و پاسخ اجمالی خداوند

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 29 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و نهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع :  خلقت آسمانها - انسان هدف آفرینش

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 28 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و هشتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مراحل پنج گانه سیر تکاملی انسان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 27 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و هفتم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : ویژگیهای فاسقان و زیانکاری آنها  

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 26 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و ششم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مثالهای حق و حقیقت قرآن و تاثیرات متفاوت آنها  

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 25 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و پنجم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مژده نعمتهای بهشتی به مؤمنانِ شایسته  

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 23 و 24 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و سوّم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : فراخوانی مخالفان به مبارزه و اعجاز قرآن 

اعلام شکست مخالفان و معرفی آتش آماده برای آنها

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 22 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و دوم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : گریز از شرک به وسیله یا آوری نعمتهای الهی

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 19 و 20 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه نوزدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مثال دیگرِ درماندگی و هراس منافقان 

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 17 و 18 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه هفدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تصویر حالات منافقان با مثال 

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 16 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه شانزدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : زیانکاری و گمراهی منافقان 

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 15 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه پانزدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : کیفر ریشخندهای منافقان و سرگردانی آنها

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 14 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه چهاردهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : دو چهره گی و ریشخند زدن منافقان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 13 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه سیزدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : ویژگی دیگر منافقین :  کم خردی منافقان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 12و 11 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه یازدهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : فریب وجدان و ادعای اصلاح طلبی منافقان

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 10 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه دهم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : بیمار دلی منافقان و سرانجام عذاب آلود آنها

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 21 سوره بقره

پژوهش های تفسیری آیه بیست و یکم سوره بقره

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : دعوت همه مردم به عبادت

--------------------------------

 

پژوهش های تفسیری آیه 7 سوره حمد

پژوهش های تفسیری آیه هفتم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : سه خط و راه متفاوت در زندگی بشر

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 6 سوره حمد

پژوهش های تفسیری آیه ششم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : راه مستقیم الهی . صراط المستقیم

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 5 سوره حمد

  پژوهش های تفسیری آیه پنجم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : توحید عبادی و توحید افعالی

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 4 سوره حمد

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------

پایگاه قرآنی تفسیر رضوان

  پژوهش های تفسیری آیه چهارم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : مالکیت مطلق خداوند در رستاخیز

--------------------------------

پژوهش های تفسیری آیه 3 سوره حمد

پژوهش های تفسیری آیه سوّم سوره حمد

تفسیر رضوان . حوزه علمیه اصفهان

موضوع : تذکّر رحمت فراگیر و ویژه الهی

--------------------------------